Alles over blauwtong

Blauwtong is een ziekte die voornamelijk voorkomt bij herkauwers, zoals schapen, geiten, runderen en herten. Bestrijding van blauwtong is van groot belang voor de veehouderij en de landbouwsector in Nederland vanwege de ernstige gevolgen die het kan hebben voor de diergezondheid en economie. Hieronder worden enkele belangrijke aspecten van blauwtong behandeld.

Wat is blauwtong?

Blauwtong, ook bekend als 'Bluetongue' in het Engels, is een ziekte die wordt veroorzaakt door het blauwtongvirus (BTV). De ziekte is genoemd naar de typische blauwe verkleuring van de tong en de slijmvliezen bij geïnfecteerde dieren.

Het virus wordt overgedragen door knutten, kleine vliegende insecten, die bloed van geïnfecteerde dieren kunnen opzuigen en het virus vervolgens kunnen overbrengen naar andere dieren. Vooral schapen hebben veel last van de ziekte. De meeste schapen herstellen na enkele weken, maar door complicaties (zoals slecht eten) kunnen dieren toch doodgaan aan blauwtong.

Infecties bij runderen en geiten verlopen vaak zonder duidelijk waarneembare verschijnselen. Besmette runderen hebben vaak wel veel virus in het bloed en het virus blijft ook langer in het bloed. Daardoor is er meer risico dat runderen het virus verspreiden.

Blauwtong veroorzaakt door serotypen 1-24 zijn in Nederland meldingsplichtig. Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) is het nationaal referentielaboratorium voor blauwtong en heeft ISO-gecertificeerde testen om verdenkingen van blauwtong (BT) te diagnosticeren.

Belang voor de veehouderij in Nederland

Geïnfecteerde dieren vertonen verminderde voederopname, verminderde melkproductie en verminderde groei, wat leidt tot lagere opbrengsten voor veehouders. Daarnaast kunnen handelsbeperkingen worden opgelegd aan gebieden waar blauwtong voorkomt, wat de internationale handel in dierlijke producten kan belemmeren.

Symptomen van blauwtong

De symptomen van blauwtong worden samengevat met FFF (Fever, Face, Feet). Blauwtong is een ziekte die voornamelijk voorkomt bij herkauwers, zoals schapen, geiten, runderen en herten.

Symptomen bij schapen

FFF-verschijnselen worden vooral bij schapen waargenomen; hoge koorts, speekselen, zwelling in de kop, inclusief tong en lippen, en pijn en ontsteking van de kroonrand bij de hoeven. Dieren eten niet meer, liggen veel, lopen kreupel of staan met een bolle rug om de pijn in de poten te verlichten. Ook abortus en geboorteafwijkingen kunnen wijzen op besmetting met blauwtong. In zeer ernstige gevallen kleurt de tong blauw. De gevoeligheid van schapenrassen voor blauwtongvirusinfectie is erg verschillend.

Onderzoek van de GD (2024) toont dat soms andere symptomen er bij schapen duidelijker uitspringen dan in 2023. Sommige symptomen zijn milder dan vorig jaar (2023). Op de onderzochte schapenbedrijven ziet GD tot nu toe aanzienlijk lagere sterftepercentages dan vorig jaar (2023). Onderling zijn er tussen de schapenbedrijven wel grote verschillen in het verloop van de infectie.

Kreupelheid is het meest geziene symptoom (2024). Beschadigingen in de bek zijn op de onderzochte bedrijven minder te zien. GD noemt het daarnaast opvallend dat de meeste dieren hun eetlust behouden. En dat doorgaans na enkele dagen hun gezondheid lijkt te verbeteren.

Symptomen bij rundvee

Infecties bij andere dieren zoals herkauwers en geiten verlopen vaak zonder duidelijke symptomen. De symptomen zijn vergelijkbaar als bij schapen maar minder ernstig. Verder kan de melkproductie verminderen en kan sprake zijn van een verhoogd celgetal. Opvallend is dat Afrikaanse herkauwersoorten natuurlijke immuniteit lijken te hebben.

Op twee melkveebedrijven die meedoen aan onderzoek (2024) ziet GD een forse melkproductiedaling en dieren met koorts. Ook zien ze hier rode neuzen, speekselen en neusuitvloeiing, net als vorig jaar. Wel zijn de verschijnselen bij koeien op de twee onderzochte bedrijven milder dan de symptomen die in 2023 te zien waren op melkveebedrijven, zegt GD.

Dierenarts en schade-expert Ruud Graat van Finqa legt uit dat bij een blauwtonginfectie de melkproductie met wel 6 tot 8 liter per dag kan dalen. Ook sterfte bij kalveren door vroeggeboortes en afwijkingen neemt toe. Meer videoreportages over blauwtong vind je in het YouTube-kanaal van Boerderij.

Is blauwtong besmettelijk?

Dieren besmetten elkaar niet rechtstreeks, overdracht gaat via de knutten, al wordt het bij uitzondering ook door andere steekvliegen overgebracht. Een andere route is een besmette naald, besmet sperma of overdracht van moederdier op lam of kalf. Volgens de GD zijn ook gevallen bekend van vaarzen die besmet raakten toen ze de nageboorte van een besmet dier hadden opgevreten. Mensen kunnen geen blauwtong krijgen. Blauwtong is geen zoönose.

Hoe voorkom je blauwtong?

Het voorkomen van blauwtong in Nederland omvat het nemen van verschillende preventieve maatregelen. Dit houdt in het vermijden van gebieden met bekende uitbraken, het minimaliseren van contact tussen dieren en het aantal knutten minimaliseren door middel van insectenbestrijding. Ook het plaatsen van geïnfecteerde dieren in quarantaine kan verdere verspreiding voorkomen. Bij het plaatsen van dieren in quarantaine moet de plek afgesloten zijn voor insecten. De dieren zelf krijgen een behandeling met een insectenwerend middel en/of insecticiden. Ook zijn speciale maatregelen opgesteld tegen drachtige runderen. Deze dieren kunnen een besmette foetus dragen die na de geboorte een virusbron kan zijn voor verspreiding.

Vaccinatie en andere preventieve strategieën

In noodtempo zijn er vaccins ontwikkeld na de uitbraken najaar 2023. Nederlandse veehouders mogen vaccins gebruiken tegen blauwtong-serotype 3 (2024). De huidige vaccins (2024) zijn niet bedoeld om infectie te voorkomen, maar wel om ervoor te zorgen dat de dieren daarna minder ernstig ziek worden.

Preventieve vaccinatie met geïnactiveerd vaccin is toegestaan in Europa, maar wordt nauwelijks toegepast. Andere preventieve strategieën omvatten het gebruik van insectenwerende middelen, het vermijden van verplaatsingen van dieren uit besmette gebieden en monitoring van diergezondheid.

Een massale vaccinatiecampagne is gestart in 2008 tegen serotype 8. Het aantal besmettingen daalde toen sterk. Na 2009 werd er nauwelijks meer gevaccineerd. In 2015 werd echter serotype 8 opnieuw aangetroffen in Frankrijk. De kans op nieuwe uitbraken van blauwtong blijft dus aanwezig.

Behandeling van blauwtong

Er is in Nederland geen specifieke behandeling voor blauwtong. De ziekte wordt meestal ondersteunend behandeld, waarbij de symptomen worden verlicht en complicaties worden aangepakt. Preventieve maatregelen zijn van cruciaal belang om de verspreiding van de ziekte te beperken.