Mestplan Adema: 30% afroming bij handel in rechten, norm 0,35 ha gras per GVE

Het kabinet wil op korte termijn het afromingspercentage van de handel in fosfaatrechten verhogen van 10 naar 30%. Ook bij de handel in pluimvee– en varkensrechten zal bij transacties buiten familieverband een afroming van 30% worden ingevoerd. Dat staat in het plan van aanpak van demissionair landbouwminister Piet Adema om de druk van de mestmarkt te halen. Hiervoor is wel een wetswijziging nodig.

Brede stoppersregeling

Daarnaast pleit de minister voor een extra vrijwillige beëindigingsregeling voor bedrijven, naast de bestaande opkoopregelingen in het kader van het stikstofbeleid LBV en LBV+. De stoppersregeling moet vaker worden opgesteld en breder toegankelijk zijn dan de bestaande regelingen. Doelstelling is dat de regeling in 2025 opengaat. Voorwaarde voor de regeling is dat productierechten definitief uit de markt worden gehaald. De stoppersregeling moet gefinancierd worden uit het transitiefonds. Daarin is € 1,8 miljard uitgetrokken voor de LBV-plusregeling en is nog € 4 miljard beschikbaar voor stoppersregelingen, schrijft Adema. De details van de regeling worden de komende maanden uitgewerkt.

Graslandnorm 0,35 ha/ GVE in 2032

Om het evenwicht op de mestmarkt te verbeteren, wil het kabinet een graslandnorm instellen om grondgebondenheid vast te leggen. In het coalitieakkoord was al opgenomen dat zou worden toegewerkt naar een grondgebonden melkveehouderij. Dat wil Adema nu doen door een graslandnorm te stellen van 0,35 hectare grasland per GVE (grootvee-eenheid), ofwel bijna 3 koeien per hectare grasland. Om dit te bereiken, wil het kabinet deze norm stapsgewijs invoeren. In 2028 wordt een norm ingevoerd van 0,2 hectare grasland per GVE en vanaf 2030 een norm van 0,25 hectare grasland per GVE.

Voor de norm mag al het grasland behorende bij het bedrijf (pacht, huur, eigendom) meetellen, tot op een bepaalde afstand van het bedrijf. Hoe ver dat wordt, is nog niet vastgesteld. Wel moet de eigen mest op deze percelen worden gebracht. In het Landbouwakkoord werd ook gesproken over een graslandnorm. Toen werd er geen overeenstemming bereikt, vanwege de problemen die een dergelijke maatregel met zich mee brengt voor de intensieve bedrijven in vooral het zuiden van het land. Adema erkent dit, maar wijst erop dat er tijd is voor bedrijven om zich voor te bereiden.

Bovendien zijn de problemen met de waterkwaliteit in die regio’s het grootst, waardoor het belang van grasland voor het verbeteren van de waterkwaliteit daar ook het grootst is. “Door deze aankondiging en de gefaseerde invoering van de normen worden bedrijven in staat gesteld beslissingen te nemen over de toekomst van hun bedrijf: aanpassen aan de wettelijke normen, extensiveren (meer grasland of minder dieren) of stoppen”, schrijft Adema.

Subsidie voor behoud grasland van €20 naar € 50 per 10 kg N

Omdat de maatregelen van Adema geen oplossing zijn voor de acute problemen, wil hij ook het subsidiebedrag voor derogatiebedrijven verhogen. Vanwege de afbouw van derogatie is er een regeling waarbij boeren subsidie kunnen krijgen op basis van de omvang van het verlies van plaatsingsruimte. Voorwaarde is wel dat ze dan grasland behouden. Bij de regeling was een subsidiebedrag van € 20 per 10 kilo stikstof aan minder plaatsingsruimte voor dierlijke mest ingesteld.

Adema wil dit bedrag – vanwege de fors hoger kosten voor mestafzet – verhogen naar € 50 per 10 kg N uit dierlijke mest. Het beschikbare budget van € 130 miljoen wil het kabinet hiervoor verhogen met €80 miljoen. De verhoging zal echter niet voor alle boeren gelden: er geldt een Europese norm (de-minimisregel) van maximaal € 20.000 per boer over de jaren 2023 tot en met 2025. Adema roept ook nadrukkelijk banken op om boeren op de korte termijn te ondersteunen, bijvoorbeeld door aflossingen uit te stellen.

Minder ruw eiwit in het rundveevoer

Via het verlagen van het ruw eiwitgehalte in het rundveerantsoen, zal het stikstofgehalte in de rundveemest kunnen worden verlaagd. Met de melkveesector is in het kader van het stikstofbeleid afgesproken dat het sectorgemiddelde in 2025 160 gram/kg drogestof in het rundveerantsoen moet zijn. Adema wil dit via private borging regelen.

Mestverwerking

Adema is positief over de toezegging dat de Europese Commissie met een voorstel komt om mestverwerkingsproduct Renure toe te gaan laten als kunstmestvervanger. Dit kan bijdragen aan het verlagen van de mestproblematiek. Ook toename van mestexport en mestverwerking kan bijdragen.

Generieke korting niet uit de lucht

Adema hoopt dat het maatregelenpakket voldoende is om een generieke korting op de veestapel te voorkomen. Uitsluiten kan hij dit echter niet. “Mocht begin 2026 blijken dat de mestproductie door de beëindigingsregelingen, het voerspoor en de (verhoogde) afroming bij overdracht onvoldoende is om onder het mestproductieplafond van 2025 te komen, kan een generieke korting vanwege overschrijding van het mestproductieplafond nodig zijn”, schrijft Adema.

Die generieke korting zou dan per 1 januari 2027 gelden en kan alleen om ervoor te zorgen dat de mestproductie onder het mestproductieplafond uit de derogatiebeschikking komt. Dat wil nog niet zeggen dat daarmee de mestmarkt – bepaald door de mestproductie en de mestplaatsingsruimte – weer in evenwicht is.

Adema: niet wachten op formatie

Hoewel de formerende partijen de minister eerder deze week opriepen om niet met plannen te komen – zoals een opkoopregeling – die een claim leggen op het transitiefonds, zegt Adema dat de druk zo hoog is, dat hij niet kan wachten met een maatregelenpakket.

“Natuurlijk respecteer ik de meerderheid van de Kamer, maar de urgentie is buitengewoon hoog. Ik heb deze week boeren aan de lijn gehad die nadrukkelijk hebben gevraagd om wel met iets te komen”, zegt Adema. “Als het nog twee weken duurt, is dat prima, maar het maatregelenpakket moet voor de zomer afgetikt worden want dan kunnen we ermee aan de slag en kan het ook zijn effect hebben”, aldus Adema.

De minister wijst er ook op dat de Kamer in haar verzoek om met een plan te komen geen maatregelen heeft uitgesloten. Adema schrijft dat er voor de situatie die gedurende vele decennia is ontstaan, geen eenvoudige of pijnloze oplossingen zijn om de balans tussen mestproductie en mestplaatsing te herstellen. Adema benadrukt dat wat het kabinet betreft het maatregelenpakket integraal en in zijn geheel wordt uitgevoerd.

“De beëindigingsregeling is één van de onderdelen van dit integrale en samenhangende pakket, vormt flankerend beleid bij de overige onderdelen van het pakket en is tegelijkertijd op zichzelf staand, zonder flankerende regelgeving, veel minder effectief”, benadrukt de minister van Landbouw.