Geen Landbouwakkoord, wat nu?

Ook het NAJK ziet geen nut meer in het overleg. Dinsdagavond 20 juni wilde landbouwminister Piet Adema nog niet zeggen dat het Landbouwakkoord definitief beëindigd is. Maar zonder de grootste boerenorganisatie en de jonge boeren van het NAJK is er weinig landbouw meer over om een akkoord mee te sluiten. Eerder zei Adema dat een Landbouwakkoord zonder de steun van LTO geen akkoord is.

Uitstel op uitstel

De afgelopen weken werd de beslissing van LTO steeds uitgesteld. Al drie keer eerder stond de organisatie van boerenvoorman Sjaak van der Tak op het punt om van tafel te lopen. Maar steeds weer wist het kabinet hem ervan te overtuigen om toch verder te praten. Bijvoorbeeld tijdens de fameuze nacht van Ockenburg, toen minister-president Mark Rutte aanschoof. En vorige week, toen kreeg de beslissing van LTO de status ‘schorsing van de gesprekken’. Later die dag zat bijna het hele LTO-bestuur tegenover 6 ministers.

Toen was het oordeel van LTO dat het kabinet ‘cruciale stappen’ had gezet in de richting van de boeren en er weer een week uitstel kwam. De eisen die LTO vorige week op tafel had gelegd, zouden door het kabinet ingewilligd worden. Dinsdagavond oordeelde LTO dat die toezeggingen vooral ‘goede intenties’ waren. Maar dat was voor Van der Tak, zijn 3 regiovoorzitters Dirk Bruins, Wim Bens en Thijs Rompelberg en directeur Hans Van den Heuvel niet genoeg.

Te veel pijn, te weinig mogelijkheden voor boeren

Kort gezegd, volgens LTO zaten in het conceptakkoord dat op tafel lag voor de boeren te veel pijn en te weinig mogelijkheden. Minister Adema was het daar overigens mee oneens. Volgens hem zit er wél perspectief in. Het uitgangspunt van het akkoord zijn de doelen voor natuur, stikstof, klimaat en water. Die stapeling van doelen is een hard gelag voor boeren. Daar moet flink wat tegenover staan. In de vorm van een goed verdienmodel en ondernemersvrijheid, vonden de boerenonderhandelaars van begin af aan.

LTO ziet de goede intenties van het kabinet, ‘maar van goede intenties kan een boer niet leven,’ zegt Van der Tak. Dan doelt hij bijvoorbeeld op het Europese speelveld voor duurzaamheidseisen. Nederlandse boeren willen best hun productie verduurzamen, maar daarmee gaat de kostprijs omhoog. Dan wordt het voor supermarkten en andere handelaren aantrekkelijker om groenten, vlees en melk uit landen met lagere eisen te halen. De Nederlandse boer prijst zichzelf uit de markt, dus zou in Europa het speelveld gelijk moeten zijn. Het kabinet wil daarover in Europa het gesprek aangaan, maar meer dan dat kunnen ze nu niet doen. Dat is voor LTO niet genoeg.

Legalisering PAS-melders

Hetzelfde geldt voor de legalisering van PAS-melders en andere ondernemers die sinds het afschieten van het vorige stikstofbeleid zonder vergunning zitten. Minister Van der Wal zegt haar uiterste best te doen. De PAS-melders staan bovenaan het prioriteitenlijstje en als er stikstofruimte is, gaat die als eerste naar die bedrijven. Maar ook die toezegging biedt weinig zekerheid. Hetzelfde geldt voor de juridische houdbaarheid van (natuur)vergunningen en de KDW uit de wet. Het kabinet werkt eraan, maar komt nog met weinig concreets.

Een ander heet hangijzer is grondgebondenheid in de melkveehouderij. In de Kamerbrief van november stelde minister Adema een GVE-norm voor. Dat wil LTO pertinent niet. Als compromis is de graslandnorm op tafel gekomen, maar ook daarvan wordt LTO niet enthousiast. Het gewenste alternatief – de afrekenbare stoffenbalans – was volgens LTO in zicht, maar is nog lang niet rijp voor de praktijk.

Bal nu weer bij het kabinet

En wat nu? De bal ligt weer bij het kabinet. Minister Adema heeft van begin af aan gezegd dat hij zelf regelgeving gaat maken als er geen Landbouwakkoord komt. Zijn voorganger – Henk Staghouwer – werkte vorige zomer aan een perspectiefbrief, maar stapte op in september. Toen Adema aantrad, kwam het advies van Johan Remkes met daarin het voorstel om tot een Landbouwakkoord te komen. Sinds die tijd wacht eigenlijk iedereen op dit akkoord. Zoals de provincies, die aan de slag moeten met de provinciale gebiedsplannen. Minister Christianne van der Wal voor Stikstof en een aantal van haar collega-ministers die bezig zijn met beleid op het gebied van water en klimaat. En ook het CDA stelde eerder te wachten op het Landbouwakkoord, voordat het wil heronderhandelen met coalitiepartners VVD, D66 en CU over de stikstofparagraaf in het coalitieakkoord.

LTO sprak in haar statement dinsdagavond de wens uit om ‘de goede elementen’ in de onderhandelingen te behouden. Hoever andere onderhandelaars daartoe bereid zijn, zal wellicht later woensdag blijken. Dan komt de hoofdtafel met daaraan overheden, supermarkten, verwerkers, natuur en boerenclubs bij elkaar. Minister Adema heeft eerder in de Tweede Kamer gezegd dat hij wel plannen in de maak heeft, maar geen kant-en-klare wetten op de plank heeft liggen. En uiteraard wil LTO blijven lobbyen als het gaat om de plannen van Adema. Maar voor een nieuw Landbouwakkoord hoeft de minister voorlopig niet bij Van der Tak aan te kloppen.