Recordjaar voor Avebe, prestatieprijs € 133,34

Het bedrijfsresultaat van Avebe verdubbelt bijna naar € 35,7 miljoen en het coöperatief resultaat komt op € 20,8 miljoen. De nabetaling over teeltjaar 2022 is per vol geleverd aandeel € 100, een jaar eerder was dat € 52. Hier is in totaal 40% van het coöperatief resultaat mee gemoeid. De ledenraad heeft hier vorige week mee ingestemd. Voor 2024 mikt Avebe op een prestatieprijs van € 120, blijkt uit het jaarverslag.

Avebe heeft een prijsbeleid waarin gedurende het jaar prognoses worden afgegeven, te beginnen met een basisprijs, gevolgd door een campagneprijs. Het boekjaar loopt tot en met juli. In december wordt op de ledenraad het bedrijfsresultaat bekendgemaakt en dan wordt de nabetaling vastgesteld. De prestatieprijs is een indicatie voor hoe het bedrijf uiteindelijk heeft gepresteerd over het afgelopen boekjaar en het vorige teeltjaar.

Netto-omzet steeg

De netto-omzet steeg naar € 803,8 (vorig boekjaar: € 711,6 miljoen). Deze groei is gerealiseerd ondanks een 10% kleiner volume aan geproduceerd zetmeel. Dit geringere volume is een gevolg van het droge weer van vorige zomer. De kwaliteit van de aardappelen was wel goed, meldt het bedrijf. Het zetmeelpercentage kwam uit op 20,17, iets boven het meerjarig gemiddelde (20,0%).

Met deze prestatieprijs zit Avebe ruim boven de € 105 per ton die als doel was gesteld, maar andere doelen zijn juist niet gehaald. Zo is een kleiner deel van de omzet gerealiseerd uit nieuwe, duurzame voedingsmarkten dan beoogd. Denk hierbij aan nieuwe plantaardige eiwitproducten. De omzet had voor 40% hieruit moeten komen, maar dat werd 18%, tegen 33% in het vorige jaar. Een van de oorzaken is een verminderde groei in de markt voor duurzame en gezonde voeding. Voedingsmiddelenbedrijven zijn zich minder gaan richten op productontwikkeling en meer op kostenverlaging.

Focus meer op zetmeeltak

De afgelopen vijf jaar stonden vooral in het teken van de eiwittransitie, de ontwikkeling van plantaardige eiwitten uit de zetmeelaardappelen. De komende vijf jaar komt de focus weer wat meer bij de zetmeeltak van het bedrijf te liggen, aldus Fousert. Dat komt deels door de kentering op de markt voor vleesvervangers. Bovendien is zetmeel nog altijd hoofdproduct van het bedrijf.

Avebe heeft afscheid genomen van een aantal markten waar het onvoldoende toegevoegde waarde ziet. Het bedrijf wil weg van bulkmarkten met sterk fluctuerende prijzen waar het aardappelzetmeel niet onderscheidend is van bijvoorbeeld mais- en tarwezetmeel. Als groeimarkten ziet Avebe de plantaardige alternatieven voor vlees en zuivel. Als voorbeeld van een succesvolle markt noemt Fousert de vervanging van dierlijk gelatine in snoep door plantaardig. Ook biobased bouwmaterialen en lijmstoffen zijn een groeimarkt.

In 2022 is ruim 4.600 hectare geteeld met nieuwe rassen van veredelingstak Averis. Het zijn rassen die resistenter zijn tegen droogte en vooral tegen ziektes. De ontwikkeling hiervan past in de duurzaamheidsstrategie van Avebe. Het totale areaal zetmeelaardappelen is rond 52.000 hectare, waarvan 40.000 in Nederland. Avebe heeft ruim 2.000 leden. De omzet van het bedrijf komt voor 68% uit de levensmiddelenindustrie, 24% uit de industriële markt en 8% uit diervoeding.

Oogst verloopt dramatisch

De moeilijke oogst van dit jaar, in combinatie met een lastige markt, maakt dat nu al duidelijk is dat het lastig zal zijn over teeltjaar 2023 de prestatieprijs van 2022 te evenaren, aldus CEO David Fousert. “Hoe de akkers er dit najaar bij liggen, is een groot drama”, aldus Fousert. “Het is ploeteren om de oogst van het land te krijgen.” Dat heeft onder meer gevolgen voor kwaliteit van de aardappelen, de hoeveelheid tarra en de uiteindelijke hoeveelheid geoogste aardappelen. De tarragehaltes zitten nu soms op een ‘astronomische’ 8-10%, terwijl het normale gemiddelde rond 5% ligt. In Duitsland komen zelfs tarrapercentages voor van 17-18%. Het gemiddelde tarrapercentage van dit jaar is nog niet bekend.

Naar schatting 5 tot 10% van de zetmeelaardappelen is nog niet geoogst. Met name in het zuidelijk deel van het teeltgebied. In Groningen is het meeste gerooid. Fousert: “Dat geeft veel spanning. Die laatste hectares maken nou juist of een akkerbouwer iets overhoudt aan zijn teelt.” Er zijn ook al percelen opgegeven, al zijn daar geen getallen van bekend.

Probleem is ook de bewaarbaarheid. De eerste partijen worden al uit de schuren gehaald voor verwerking omdat ze niet goed blijven. Avebe draait daarom op maximale capaciteit. De campagne zal hierdoor ook eerder afgerond zijn. Eind februari, begin maart, is de verwachting. Verder zijn de additionele kosten voor telers extreem hoog, aldus Fousert. De rooisnelheid is laag, de omstandigheden hebben impact op het materiaal.

Het zetmeelgehalte is naar verwachting een procentpunt lager dan gemiddeld. Over een langere periode gerekend blijkt het lastig om het zetmeelopbrengst per hectare op te krikken.

Het is kletsnat op het land. Toch is de kwaliteit van de aardappelen goed. In totaal moet Robin Kuper uit Schoonebeek Dr.) nog zo’n 60 hectare rooien. Hij verwacht dat de helft in de grond blijft zitten. Meer videoreportages over de akkerbouw vind je in het YouTube-kanaal van Boerderij.

Toekomst: minder zetmeelaardappelen

In de akkerbouw is een strijd om de hectares gaande. Avebe voorziet dat de komende 10 jaar het volume aan te verwerken zetmeelaardappelen 10 tot 15% zal afnemen. Niet omdat er geen markt voor zou zijn, maar vanwege afnemende beschikbaarheid. Fousert: “We rekenen op minder volume, daarin moeten we realistisch zijn. Tegelijk willen we meer omzet. We gaan naar grotere winstgevendheid.”

Die moet komen uit verwerking van andere eiwithoudende producten, zoals bonen, en uit alternatieve zetmeelproducten. De fabrieken in Foxhol en in Zweden zijn daar al op ingericht. Fousert benadrukt dat aardappelverwerking altijd in de buurt van de teelt zal moeten. “Dat is het verschil met zetmeelbronnen als mais en tarwe, die kun je over grotere afstanden nog vervoeren.”

Bang voor overcapaciteit in de verwerkingsfabrieken als gevolg van het afnemende verwerkingsvolume is Fousert niet. “We zijn er als campagnebedrijf al aan gewend dat fabrieken een deel van het jaar stil staan.” Grote gevolgen voor de productielocaties verwacht hij dan ook niet.

Leveren op contract wordt mogelijk

Avebe gaat vanaf komend teeltjaar actief de boer op om hectares te werven. Dat zal vooral in Duitsland gebeuren. Om de teelt van zetmeelaardappelen aantrekkelijker te maken, zijn de leveringsvoorwaarden aangepast. Volgend teeltjaar kunnen voor het eerst akkerbouwers die geen lid zijn van Avebe aardappelen op contract leveren.

In oostelijk Duitsland bestaat al langer de mogelijkheid van contractlevering door niet-leden. Tot nu toe kregen de Duitse contracttelers dezelfde prijs als leverende leden, alleen geen dividend. In het nieuwe systeem is een extra verschil gecreëerd tussen de vergoeding voor levering op aandeel en contractteelt: leden krijgen dan een ledentoeslag, die contracttelers niet krijgen. Aandeelhouders die op contract leveren, krijgen over die contractaardappelen ook geen ledentoeslag. De maximale afstand van een leverancier tot een verwerkingslocatie is 150 kilometer.

Meer leverruimte

Komt er enerzijds ruimte om meer aardappelen te leveren, anderzijds komt meer ruimte om minder te leveren op de aandelen. De leverruimte is vergroot naar 3,8 tot 5 ton per aandeel. Dit was 4 tot 5 ton. Anders gezegd, de leveringsplicht is verkleind. Dit geeft leden meer mogelijkheid om de teeltruimte die ze kwijt zijn aan bufferstroken op te vangen. Fousert: “Zo voorkomen we dat telers hun verplichting niet kunnen nakomen. Je kunt nu je aandeel dus houden en hebt meer ruimte hoe je het inricht.”

Klimaatverandering merkbaar

De klimaatverandering is de laatste jaren duidelijk merkbaar bij de teelt van zetmeelaardappelen, aldus Fousert. “Voorheen hadden we elke vijf jaar uitzonderlijke omstandigheden, nu is dat elk jaar het geval.” Klimaatverandering heeft onder meer tot gevolg dat het erg lastig is om de hoeveelheid tarra structureel te verminderen. Avebe haalt zijn eigen doelstellingen wat dat betreft niet. Fousert: “We krijgen dat niet helemaal onder controle. We zijn nu nieuwe technologie aan het testen in Duitsland, maar die is nog niet per definitie betrouwbaar en ook niet goedkoop.”