Gebiedsgerichte aanpak is financieel een zwart gat

De Tweede Kamer wil meer duidelijkheid van minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof), voordat er goedkeuring komt om het transitiefonds met de miljardenpot in te stellen.

Namens het parlement wierpen Kamerleden Thom van Campen (VVD) en Laura Bromet (GroenLinks) als rapporteur een kritische blik op het transitiefonds. Het wordt hun na lezing van de wet en de daarbij behorende toelichting niet duidelijk wat de gebiedsgerichte aanpak precies omvat. “Dat is wel van belang omdat de minister voor Natuur en Stikstof onder meer moet beoordelen of de te financieren maatregelen in overeenstemming zijn met een gebiedsgerichte aanpak voor het integraal bereiken van de doelen van het fonds”, constateren beide rapporteurs in hun inbreng. Het stuk van de rapporteurs is deze week samen met de overige vragen van de fracties uit de Tweede Kamer aan het kabinet voorgelegd.

In de stukken bij de wet wordt de gebiedsgerichte aanpak omschreven als “mix van gebiedsgerichte en landelijke maatregelen en dat daartoe de maatregelen behoren die provincies in hun gebiedsprogramma’s opnemen (…)..”

‘Geld op zoek naar maatregelen’

Bromet en Van Campen vragen in hun rapport “waar de gebiedsgerichte aanpak gelet op het bovenstaande precies uit bestaat. Anders gezegd, in welke plannen en programma’s krijgt de gebiedsgerichte aanpak nu precies vorm? Wordt dit op enig moment in één document samengebracht, bijvoorbeeld in het Meerjarenprogramma Transitie Landelijk Gebied?”

De rapporteurs sluiten aan bij adviezen van de Algemene Rekenkamer, die zegt dat duidelijk moet zijn wat de doelen zijn en hoe die doelen worden behaald. Die doelstellingen en indicatoren moeten worden gekoppeld aan het geld dat het Rijk aan de provincies geeft. De rapporteurs vragen of dat in de begroting van het fonds ook duidelijk wordt.

Het kabinet trok aanvankelijk € 25 miljard uit voor het transitiefonds, maar daar is in de Voorjaarsnota 2022 € 660 miljoen vanaf gehaald. De Algemene Rekenkamer waarschuwde in juni vorig jaar dat het risico bestaat dat ‘geld op zoek gaat naar maatregelen’. De Algemene Rekenkamer stelt dat alle afzonderlijke maatregelen zo goed mogelijk moeten worden onderbouwd en beoordeeld, bijvoorbeeld door de Ecologische Autoriteit.

Voorwaarden bij geld voor provincies

In een technische briefing van LNV-ambtenaren voor de Tweede Kamer werd woensdag duidelijk dat het Rijk voldoende wettelijke middelen heeft om provincies aan te sturen. Dat kan met dwingende maatregelen, maar ook door voorwaarden te stellen aan de bijdrage die het Rijk aan de provincies geeft. Maar, zo maakten de ambtenaren duidelijk, de minister en de provinciebesturen zullen eerst “een kop koffie en nóg een kop koffie drinken”, voordat het Rijk zoekt naar andere wettelijke middelen.