Effect verplaatsing landbouwproductie moeilijk te berekenen

Het is complex om eenduidig te bepalen welk effect de verplaatsing van de productie van de voornaamste Nederlandse landbouwexportproducten naar andere landen heeft op emissies. Deze onzekerheid werd benadrukt nadat de Tweede Kamer, door een motie van Kamerlid Caroline van der Plas (BBB) uit 2022, de regering verzocht te onderzoeken wat de consequenties zouden zijn voor emissies van water, klimaat, en stikstof bij het verdwijnen van sectoren uit de Nederlandse land- en tuinbouw.

Inzicht door Wageningen Environmental Research

Ondanks de uitdagingen waagde Wageningen Environmental Research (WER) zich aan een poging om antwoord te geven op de vraag gesteld door de Kamer. De onderzoekers deelden de vraag op per sector en startten met het identificeren van de belangrijkste landbouwexportproducten. Hieruit bleek dat producten met de hoogste economische waarde vaak van buitenlandse herkomst zijn.

Slechts 41 cent van elke euro die met landbouwexport verdiend wordt, is afkomstig van de Nederlandse primaire sector (€42 miljard). Dit leidde ertoe dat WER zich focuste op exportproducten die direct verband houden met de Nederlandse primaire land- en tuinbouw, zoals vlees, zuivel, eieren, groenten, fruit en sierteelt.

Uiteenlopende emissies per productcategorie

Landbouwminister Piet Adema presenteerde de bevindingen in grote lijnen in een brief aan de Kamer. Voor varkens- en pluimveevlees, alsook eieren, zijn de emissies van broeikasgassen per kilogram product in Nederland lager dan het gewogen gemiddelde van de EU. Daarentegen zijn voor zuivel, rundvlees, en aardappels de emissies per kilogram product in Nederland hoger, voornamelijk vanwege emissies gerelateerd aan veengebieden en ontbossing voor sojateelt. Voor ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx) liggen de emissies per kilogram product in Nederland gemiddeld lager dan in de rest van de EU, behalve voor aardappels waar ze iets hoger zijn.

Kanttekeningen bij de cijfers

De Wageningse onderzoekers plaatsen een kanttekening bij de broeikasgasuitstoot in de rundveehouderij, met name over hoe de uitstoot van veenweidegebieden meegerekend moet worden. Zonder deze uitstoot mee te tellen, zou de Nederlandse emissie per kilogram product lager zijn dan in het buitenland.

Onzeker blijft wat de werkelijke effecten zijn

De verplaatsing van productie naar het buitenland kan leiden tot een verhoogde emissie-efficiëntie daar, waardoor de emissie per kilo product afneemt. Echter, de onderzoekers concluderen dat het onzeker blijft wat de werkelijke effecten zouden zijn, aangezien de gemiddelde berekende emissies variëren door verschillen in productie-efficiëntie, bodem- en klimaatcondities, stalsystemen, en de toepassing van maatregelen tussen de lidstaten. Bovendien zijn sommige emissieberekeningen, met name die gerelateerd aan de productie van veevoer en het gebruik van veengebieden, behoorlijk onzeker, wat leidt tot mogelijke overschattingen of onderschattingen van de werkelijke effecten.