Bezorgdheid over aanwijzing Nutriënten Verontreinigde gebieden

Gebieden met nutriëntenverontreiniging vereisen extra maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren. Deze gebieden vertonen een gemiddeld of incidenteel te hoog nitraatgehalte in het grondwater of oppervlaktewater. Of dreigen dit niveau te overschrijden. In deze gebieden is de landbouw verantwoordelijk voor meer dan 19% van de nutriëntenbelasting. Het aanwijzen van deze gebieden vormt een vereiste voor derogatie.

Voor 2023 zijn voorlopige gebieden aangewezen: dat zijn de zand- en lössgronden in de provincies Overijssel, Gelderland, Utrecht, Noord-Brabant en Limburg (waar al een strengere derogatienorm was) en de werkgebieden van de waterschappen Hollands Noorderkwartier, Delfland en Brabantse Delta. Het gaat in totaal om 42% van het landbouwareaal. De definitieve aanwijzing van de gebieden moet in 2024 plaatsvinden.

Lagere norm Nutriënten Verontreinigde gebieden

Derogatiebedrijven in de NV-gebieden ervaren momenteel de lagere norm (220 kilo stikstof uit dierlijke mest per hectare, in plaats van 240 kg). Ook is in deze gebieden op klei een vanggewas verplicht. Vanaf 2025 geldt voor deze gebieden echter een verlaging van de totale gebruiksnorm met 20 procentpunt voor alle gewassen.

Adema heeft aangegeven dat de definitieve aanwijzing van de NV-gebieden zal plaatsvinden op basis van de toestroom- en afstroomgebieden, in plaats van op de schaal van waterschappen, zoals in 2023 het geval was. Daarmee moet voorkomen worden dat gebieden niet onterecht worden aangewezen, zoals nu lijkt te zijn gebeurd in Delfland, waarin de waterkwaliteit in het agrarische gebied juist beter is dan de waterkwaliteit in het bebouwde gebied van het hoogheemraadschap.

Akkerbouwers krijgen er mogelijk ook mee te maken

In Nederland zijn zo’n 600 tot 650 toestroomgebieden. De verdeling zal dan per gebied moeten gebeuren op basis van de waterkwaliteit. Waterschappen zijn gevraagd dit in kaart te brengen. Ook de Commissie van Deskundigen Meststoffen is om advies gevraagd. Zij heeft in de zomer al een advies over de zandgebieden aangeleverd aan het ministerie. De inhoud daarvan is nog niet openbaar.

LTO Nederland heeft in oktober al duidelijkheid gevraagd aan het ministerie. Ook loonwerkersorganisatie Cumela wil snel duidelijkheid. Aanwijzing van NV-gebieden heeft grote gevolgen voor de mestplaatsingsruimte en dus voor de afspraken over mestafzet. Voor derogatiebedrijven betekent het sowieso een lagere norm voor 2024 als ze in een NV-gebied komen te liggen. Akkerbouwers krijgen er mogelijk ook mee te maken, omdat in de derogatievoorwaarden staat dat de korting op gebruiksnormen naar 2025 geleidelijk moet worden ingevoerd.

Stevige stok achter de deur

Vakgroepvoorzitter Tineke de Vries van LTO Akkerbouw en vollegrondsgroente is bezorgd. De duidelijkheid komt zo laat, dat bouwplannen voor volgend jaar al vastliggen en contracten met afnemers zijn gemaakt. Het schuiven in rassen of teelten is niet zou eenvoudig, omdat ook verwerkers zijn ingesteld op de contracten die zijn gemaakt. De Vries vreest dat de korting op de gebruiksnormen in de NV-gebieden averechts werkt. Als eerste zal volgens haar gekort worden op de inzet van bodemverbeteraars als compost en champost en op het hakselen van stro, omdat de vertering daarvan stikstof kost. “Dit zal de bodemkwaliteit geen goed doen en daarmee de waterkwaliteit ook niet”, verwacht De Vries.

De Europese Commissie heeft een stevige stok achter de deur. Als Nederland niet voor 1 januari de gebieden aanwijst, zal het hele land worden aangewezen als NV-gebied, staat in de derogatievoorwaarde.