Paul Geelen (PUM): ‘Daar is mijn kennis gewild’

Paul Geelen is gepensioneerd landbouwkundige en nu actief als vrijwilliger voor PUM. Deze organisatie zet technici met minimaal vijf jaar ervaring in in kortlopende landbouwprojecten in ontwikkelingslanden. Geelen was actief in Kenia en Bolivia en reist binnenkort af naar Gambia. “Daar blijkt meer behoefte aan mijn kennis en ervaring dan hier.”

De realiteit is dat je in Nederland als gepensioneerde in feite bent afgeschreven. Paul Geelen (68) maakte het zelf mee. Ruim een jaar geleden, na lang werkzaam te zijn geweest als medewerker plattelandsontwikkeling bij de provincie Limburg, ging hij met pensioen. Hij wilde zijn kennis en ervaring vervolgens graag inzetten om jonge ambtenaren te begeleiden. Was geen behoefte aan. “Niemand zat te wachten op mijn ervaringsverhalen.”

Interesse in andere culturen

Toen kwam hij in aanraking met PUM, de organisatie die technici met minimaal vijf jaar ervaring inzet in kortlopende projecten in een dertigtal landen in Afrika, Zuid-Amerika en Azië. Dat zijn meestal gepensioneerden die als vrijwilliger nog iets goeds willen doen met hun jarenlange ervaring. Mensen zoals Geelen dus. Een belangrijk deel van de PUM-projecten is gericht op de agrarische sector.

Geelen, woonachtig in Hoensbroek (L.), is altijd geïnteresseerd geweest in andere culturen. “Bij de scouting vertelde een mis­sionaris over zijn werk in Afrika, bijna zestig jaar geleden. Toen is het zaadje geplant.”

Na afronding van de HAS werkte hij als praktijkonderzoeker op proefboerderijen en later bij provincie Limburg als beleidsmedewerker. “Ik heb het altijd prima naar mijn zin gehad, maar mijn nieuwsgierigheid naar andere culturen bleef op de achtergrond sluimeren. Via PUM kan ik die behoefte nu eindelijk bevredigen. Niet door op vakantie te gaan, dan blijf je op afstand, maar door mijn kennis over te brengen.”

Elke keer is dat spannend. “Voordat ik afreis, vraag ik me af of ik wel de juiste persoon ben voor dat project. Steeds blijkt dat er wel degelijk behoefte is aan mijn praktijkkennis op het gebied van bodemkunde en communicatie. Ik loop rond, kijk en luister, en vertel wat ik ervan denk. Simpeler kan ik het niet zeggen.”

Bodemkwaliteit

In Bolivia was hij een paar weken actief op een koffieplantage. Op sommige plekken groeiden de planten goed, op andere plekken nauwelijks. Toen bleek dat voor de aanleg van terrassen op een deel van de plantage de humusrijke bovenlaag was afgevoerd. Een deel van de koffieplanten stond in de verdichte bodem. “Met mijn kennis van erosie, verslemping en organische stof heb ik een paar adviezen gegeven. Ik had pas nog contact. Ze gaan nu de plantage voorzien van compost en stro uit uitgeperst suikerriet.”

Hij constateerde daar ook dat het intensieve gebruik van Roundup in de sojateelt dramatisch uitpakte voor het bodemleven. “Met een ingegraven onderbroek kun je dat inzichtelijk maken. Is die na drie maanden nog volledig intact dan is het slecht gesteld met de bodemdiversiteit en dus met de grondkwaliteit. Simpele testjes helpen om telers te overtuigen. Ik moet de uitslag nog uit Bolivia horen, maar ik denk dat ik het wel weet. Belangrijker is dat zij het daar zelf ervaren. Dat stimuleert tot het nemen van maatregelen, ook al zijn er weinig alternatieven voor Roundup.”

Voor de groep durven, leiding pakken

In Kenia gaf hij les in communicatie aan landbouwstudenten. De bedoeling is dat de groep voorlichting gaat geven aan boeren in hun geboortestreek. “De agrarische theorie kennen ze wel, maar voorlichting geven, is een ander verhaal. Dan gaat het om zelfvertrouwen, voor een groep durven staan, de leiding nemen en om creativiteit. Door eenvoudige communicatie-oefeningen te doen, kropen de aankomende voorlichters langzaam uit hun schulp. Ze kwamen los, zeker de vrouwen in de groep.”

De praktijk is weerbarstig. Geelen komt terug op het gebruik van Roundup in de Boliviaanse sojateelt. “Het gesprek ging over mechanische onkruidbestrijding. De boeren krijgen daar Roundup op krediet van de leverancier. Ze hoeven pas na de oogst af te rekenen. Diesel, nodig bij mechanische bestrijding, is erg duur en moet direct worden afgerekend. Dat maakt verduurzaming van de teelt voor veel boeren bijna onmogelijk. Als adviseur moet je met die werkelijkheid rekening houden.”

Binnenkort reist hij af naar Gambia. Hij heeft al contact gelegd om helder te krijgen wat hij daar kan doen. Verbetering van bodemkwaliteit is weer een belangrijk thema. Lachend: “Ik heb aangeraden om nu al een onderbroek te begraven.”