Wel of niet stoppen met boeren? Het is wikken en wegen

Het wordt wel de verbouwing van Nederland genoemd en dit jaar moet het gaan gebeuren. Onderdeel van de bouwwerkzaamheden is de verdere verduurzaming van de landbouw en de vermindering van de stikstofuitstoot. Miljoenen trekt de overheid ervoor uit. Geld dat bedoeld is om boeren uit te kopen, maar ook om innovaties te ondersteunen en als tegemoetkoming voor PAS-melders.

Hoe het er precies gaat uitzien, is onduidelijk. Daarom is voor veel boeren de toekomst onzekerder dan ooit. Kunnen ze boer blijven? Willen ze het eigenlijk nog wel? En zo niet, wat dan? Hoe moet het verder?

Stoppen met boeren of doorgaan?

Agrarische hulpverleners merken een toenemende vraag naar begeleiding bij deze vraagstukken. “Vooral de vraag wat ze moeten als ze zouden stoppen met boeren, houdt ze bezig”, zegt Adri van de Plas, sociaal werker bij Arvalis. De organisatie is een samenvoeging van ZLTO-Advies en Arvalis. Van de Plas merkt dat mensen vaak lopen te malen en er niet meer uitkomen. “Ze weten niet wat ze moeten doen. Stoppen? Doorgaan?

De overheid geeft ook geen duidelijkheid en dat helpt niet. Als hulpverlener proberen we mensen eerst weer tot rust te laten komen. Dan kunnen ze rustig nadenken en verschillende scenario’s uitwerken.”

Scenario’s uitwerken

Die scenario’s zijn meestal ‘wat-als’-situaties. Bijvoorbeeld: als ik stop, wat ga ik dan doen? En wat is daarvoor nodig? Als ik stop, wat kan er dan met deze locatie? “Wij helpen ze daarbij want het is echt niet makkelijk in je eentje die vragen te beantwoorden. Het is een emotioneel proces waar veel bij komt kijken. Stoppen met boeren is een flinke verandering in je leven en je hoeft geen boer te zijn om dat moeilijk te vinden.”

Van de Plas geeft aan dat niet alleen oudere boeren aankloppen. Alle leeftijden zijn vertegenwoordigd en lang niet altijd is het bedrijfshoofd degene die belt. Minstens zo vaak is het de echtgenote of partner. “Zij neemt het heft in handen omdat ze thuis al geconfronteerd is met de spanningen die alle onzekerheden oproepen.”

Stijgend aantal hulpvragen

Ook Dik Veefkind, agrarisch coach en mediator bij Agrocoach, signaleert een stijgend aantal hulpvragen. “Dat is al een jaar of twee bezig, maar nu is er een snelle toename van mensen die echt erg in de war zijn en helemaal vastlopen. Ik word niet wekelijks door een huisarts gebeld, het zijn nog steeds incidenten. Toch heb ik er het afgelopen halfjaar vaker mee te maken gehad dan alle vorige jaren samen.”

De meeste boeren die hem benaderen, zijn er niet zo ernstig aan toe. Ze hebben wel stress en spanningen en voor een groot deel is alle onduidelijkheid de oorzaak. “Neem bijvoorbeeld de stoppersregeling. Je hebt je al aangemeld en je hoort steeds maar niks. Of als je vlak bij een Natura 2000-gebied zit en je hebt investeringsplannen. Toch doet de bank niks omdat je niet weet of je op die plek kunt blijven of niet. Dat is allemaal heel frustrerend.”

Het zijn zaken waar hij als coach op zich niets aan kan veranderen. “Maar wat ik wel kan doen is luisteren, structuur aanbrengen en helpen om het perspectief te blijven zien. Aan het eind van een gesprek concluderen we vaak: we weten het niet en we moeten dus gewoon afwachten. Die conclusie kan rust geven, waardoor de stress afneemt.”

Verken je mogelijkheden

Intussen kun je volgens hem best doorgaan met het verkennen van je mogelijkheden. Stoppen met boeren kan zo’n mogelijkheid zijn. Het is al lang geen taboe meer om daarover te praten. Het is veel meer geaccepteerd dan vroeger. Toen had je als boer gefaald, nu is het een keuze die je kunt maken en die veel anderen al gemaakt hebben. Veefkind: “Er is nog steeds wel veel verborgen leed. Boeren zijn nog altijd geen grote praters. Maar sociaal gezien is een besluit om te stoppen met boeren tegenwoordig wel geaccepteerd. Ook door de buren. Die denken nu vaker: als jij stopt, kan ik doorgaan. Je wordt niet meer voor gek verklaard en dat maakt acceptatie ook makkelijker.”

Tegenover de stoppers staan boeren die besluiten om nog maar gewoon even door te gaan zolang de overheid geen duidelijkheid geeft. De melkprijs is goed, de komende maanden kan er in de veehouderij nog goed verdiend worden. Daarna zien ze wel verder. Het opzetten of uitbouwen van een tweede tak is iets wat nogal wat boeren in het achterhoofd hebben voor ‘daarna’. Veefkind: “Ze willen het bedrijf afbouwen, maar wel graag op hun huidige locatie blijven wonen. En dan iets doen met de bedrijfsgebouwen, bijvoorbeeld verhuren. Over dit soort zaken wordt momenteel echt stevig nagedacht.”

De kluwen ontwarren

Dat betreft dan wel mensen die al iets verder zijn in het proces. De kluwen in hun hoofd is al een beetje ontward. Voor wie nog niet zover is, geldt als altijd het advies: blijf niet in je eentje rondlopen met zorgen. Van de Plas: “Zoek op tijd hulp, laat spanningen niet oplopen. Hoe langer je wacht, hoe moeilijker het wordt om er weer uit te komen.”

Daar sluit Veefkind zich bij aan. “Doe het niet alleen. Ga het gesprek aan met iemand die je vertrouwt. Je partner, een vriend, buurman of een coach. Maakt niet uit. Het kan zó helpen om je zorgen en frustraties te delen.”