Nog onduidelijk wat GLB-wijziging betekent voor 2024

De Europese Commissie kwam vrijdag 15 maart met voorstellen om de regels te versoepelen. Landbouwminister Piet Adema laat later deze week weten wat hij van deze voorstellen vindt, aldus het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV).

De Europese Commissie wil onder andere de verplichting om 4% van het bouwland braak te leggen (niet-productief) afschaffen. Bedrijven moeten hier nu aan voldoen om in aanmerking te komen voor de basispremie. In plaats daarvan zouden landen voortaan via de eco-regeling een vergoeding moeten geven voor bedrijven die vrijwillig een deel van hun land niet-productief maken. Of hier nieuwe landschapselementen plaatsen zoals heggen of bomen.

Versoepeling 4%-regel

Dit jaar geldt al een versoepeling van de 4%-regel, waardoor bedrijven dit ook mogen invullen met vanggewassen of stikstofbindende gewassen. Vorig jaar was er volledige vrijstelling van de 4%-braakverplichting. Dit is gedaan vanwege de oorlog in Oekraïne en zorgen om de voedselzekerheid.

Een andere basiseis die de Commissie wil versoepelen, is de verplichte gewasrotatie. De Europese Commissie wil landen de mogelijkheid bieden dat boeren kunnen kiezen tussen gewasdiversificatie en gewasrotatie. Hierbij moet je meerdere gewassen telen, in plaats van verplichte rotatie per perceel. Het oude GLB, voor 2023, kende ook gewasdiversificatie.

Kalenderlandbouw te rigide

De term kalenderlandbouw heeft Brussel ook bereikt. De Europese Commissie wil landen meer vrijheid geven om over de basisvoorwaarde bodembedekking te besluiten. Hieraan zijn nu rigide data gekoppeld, binnen welke periodes de bodem bedekt moet zijn. Volgens de Commissie houdt deze ‘calendar farming’ geen rekening met de weeromstandigheden die in toenemende mate veranderen.

Ook in zijn algemeenheid wil de Commissie landen meer ruimte geven om tijdelijk derogaties (ontheffingen) te geven als bedrijven door extreme weeromstandigheden niet kunnen voldoen aan de GLB-basisvoorwaarden. Landen krijgen ook meer ruimte om bepaalde gewassen, bodemtypes of bedrijfssystemen uit te zonderen van regels voor onder andere ploegen, bodembedekking en gewasrotatie/gewasdiversificatie. Bedrijven onder de 10 hectare moeten helemaal vrijgesteld worden van controles en straffen als zij niet voldoen aan de basisvoorwaarden.

Maatregelen met terugwerkende kracht

Het Europees Parlement en de Europese landbouwministers moeten nog wel instemmen met de versoepelingen. De Europese Commissie verwacht echter dat de voorgestelde wijzigingen snel aangenomen zullen worden, en hoopt volgende week al op besluitvorming.

De versoepelingen zouden dan snel van kracht kunnen worden. De Commissie zou deze met terugwerkende kracht nog voor het GLB van dit jaar in willen laten ingaan, maar geeft aan dat nog de vraag is of dit gaat lukken en of dit juridisch kan. LNV kan op dit moment nog niet zeggen of het snel ingaan van dit voorstel zou betekenen dat de Nederland de Gecombineerde opgave en eco-regeling zou moeten gaan aanpassen.

Reactie op boerenprotesten

De plannen van de Europese Commissie zijn een reactie op de boerenprotesten die de laatste tijd overal in Europa plaatsvonden, en onvrede over het landbouwbeleid. Volgens de Commissie heeft het eerste jaar van het nieuwe GLB (dat loopt van 2023 tot en met 2027) jaar laten zien dat aanpassingen nodig zijn, en dat de regeldruk omlaag moet. Daarnaast benadrukt de Commissie dat de Russische invasie van Oekraïne een onvoorziene omstandigheid is geweest, niet bekend toen het huidige GLB werd bedacht.

LTO Nederland is positief over de voorstellen en roept landbouwminister Adema op om deze te steunen en over te nemen voor de resterende periode van het huidige GLB (2025-’27). “De afgelopen jaren is het GLB-budget gedaald, terwijl de eisen zijn verzwaard. Het zwaartepunt van het GLB komt steeds meer te liggen op de eco-regeling en het agrarisch natuurbeheer. LTO steunt deze vormen van doelsturing, maar vraagt dan ook om de resterende basisinkomensteun toegankelijk te houden voor boeren”, reageert LTO. De landbouworganisatie noemt 2024 al een tussenjaar en zegt dat van belang is dat hierin coulance wordt toegepast bij controles op regels rondom bodembedekking.