Landbouwakkoord verwacht 25 tot 30% minder vee in 2035

Dat staat in het concept-Landbouwakkoord, dat landbouwminister Piet Adema naar de Tweede Kamer stuurde. De krimp komt voort uit diverse opkoopregelingen die zal leiden tot 15 tot 20% krimp van de veestapel, in combinatie met het verhogen van het verplichte afromingspercentage bij de handel in productierechten. In het concept-Landbouwakkoord staat dat afromen van fosfaat- en dierrechten op eigendomstransacties buiten de familiaire sfeer, met 25% van de rechten tot 2035, leidt tot 10% krimp van de veestapel.

Adema benadrukt bij het versturen van de concept-Landbouwakkoord dat de tekst geen van de partijen kan binden, ook niet voor de genoemde financiële aspecten. “Dat geldt niet alleen het kabinet, maar nadrukkelijk ook alle overige partijen”, aldus Adema. Dat komt omdat op diverse punten nog discussie gaande was. Grondgebondenheid en afroming noemt Adema als belangrijkste pijnpunten.

Grondgebondenheid: naar 0,30 tot 0,25 hectare grasland per GVE

Grondgebondenheid was een van de punten waar geen akkoord over was. Onderhandelingspartijen waren wel akkoord dat er toegewerkt moet worden naar meer grondgebondenheid en meer grasland. Daarbij wordt wel rekening gehouden met bedrijven met beperkte grondgebondenheid. Zij krijgen extra ondersteuning. Normen staan niet in de tekst. “Ondernemers krijgen vanaf 2030, bij volledig functionerende Afrekenbare Stoffenbalans (ASB) de keuze om te voldoen aan een verhoging van de graslandnorm van XX naar XX of te voldoen aan de doelen met een gevalideerde Afrekenbare Stoffenbalans (ASB) met een graslandnorm van XX.”, luidt de tekst.

Er zijn twee varianten besproken.

1. Een oplopende graslandnorm voor iedereen van 0,25 hectare per grootvee-eenheid (GVE), omgerekend 4 koeien per hectare gras, vanaf 2027. Deze norm loopt dan op naar 0,35 hectare grasland per GVE vanaf 2032. Een bedrijf mag dan al het grasland meetellen waar het over beschikt binnen 20 kilometer van de onderneming. Bedrijven met een volledig werkende Afrekenbare Stoffenbalans mogen met 0,30 hectare per GVE blijven werken. Onder GVE vallen alle melk- en kalfkoeien, vrouwelijk jongvee en weide- en zoogkoeien.
2. In de tweede variant geldt een norm van 0,25 ha per GVE vanaf 2027 en 0,33 ha per GVE vanaf 2030, waarbij niet alleen grasland, maar ook gewassen met een vergelijkbare uitspoeling als grasland mee mogen tellen. In deze variant mogen ondernemers met een volledige functionerende ASB vanaf 2030 de graslandnorm van 0,25 hectare per GVE hanteren.

Niet-grondgebonden bedrijven moeten de mestverwerking stapsgewijs verhogen. Voor mestregio’s Zuid en Oost geldt vanaf 2032 100% mestverwerking voor niet-grondgebonden bedrijven. Voor de overige gebieden zal dit lager zijn. Daarmee stapt het Landbouwakkoord af van de mestvisie zoals die er lag.

Keuze is aan ondernemers

In het concept-akkoord wordt de keuzevrijheid van ondernemers herhaaldelijk benadrukt. Iedereen moet een eigen keuze kunnen maken, die past bij het bedrijf en omgeving. Er worden daarbij wel twee routes geschetst: duurzaam intensiveren of omschakelen. Een combinatie van beide is ook mogelijk.

Lees verder onder het kader

Eén Nederlandse duurzaamheidsstandaard

Om boeren die door willen met hun productie te ondersteunen bij het verduurzamen, moet er één Nederlandse duurzaamheidsstandaard komen, inclusief een kostprijsvergoeding in de Nederlandse markt. Ambitie is dat in 2030 80% en in 2035 100% van de productie in Nederland en de daarop volgende bewerking, verhandeling en/of verkoop hieraan voldoet. De inzet is er daarnaast op gericht om dit ook op de internationale markt uit te rollen.

Daarnaast komen er subsidies voor investeringen in best beschikbare technieken om uitstoot te verminderen. De mestverwerkingscapaciteit moet worden vergroot en er moet een ‘adequaat pakket rond weerbare teelten komen’, zodat akkerbouwers stappen kunnen zetten bij het verbeteren van de waterkwaliteit. Banken gaan ‘transitieleningen’ met lagere rentes verstrekken, om boeren te ondersteunen. Ook worden de ecosysteemdiensten uitgebreid, met een eerlijke vergoeding voor de boer.

Meer bio en meer natuurbeheer

Boeren die willen omschakelen naar fors extensievere productie, zoals biologisch, zullen met een flink deel van hun bedrijf mee doen met Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer, of worden een multifunctioneel bedrijf. Het pakket aan ecosysteemdiensten wordt uitgebreid met langjarige contracten voor een eerlijke beloning. Er moet 180.000 hectare Agrarisch natuur- en Landschapsbeheer bijkomen op het huidige areaal van 100.000 hectare. Er komt ondersteuning voor het omschakelen naar biologisch, de productie van vezelgewassen voor biobased (bouw)materialen, extra ondersteuning voor omschakeling naar natuurinclusieve landbouw en tegenstrijdige regels voor multifunctionele landbouw en korte ketens worden weggenomen. Doelstelling is 15% van het landbouwareaal biologisch.

Investeren in kennis voor de hele landbouw

Generieke maatregelen komen er ook om de land- en tuinbouw te versterken. Denk hierbij aan investeringen in kennis en onderwijs en advisering aan boeren en tuinders. Daarnaast maatregelen voor behoud van het landbouwareaal – waarbij geen hectares worden genoemd – en behoud van de fiscale voordelen van de BOR voor jonge boeren en het verhogen van de vestigingssteun voor jonge boeren. Ook staat in het akkoord dat in 2024 een unieke verplaatsingsregeling komt.

Om de natuur- en milieudoelen ook echt te halen met het akkoord, komen in de gebiedsplannen afspraken te staan op het gebied van managementmaatregelen, innovaties, afspraken over mest en grondgebondenheid, grondgebruik en stoppers. De afspraken over uitbreiding van natuurareaal moeten worden gerealiseerd, onder andere door vrijkomende ruimte door stoppers.

Verkiezingswinst BBB maakte het moeilijker

In het concept-akkoord staat dat de onderhandelingen niet eenvoudig waren. De verkiezingswinst van BoerBurgerBeweging (BBB) bij de Provinciale Statenverkiezingen worden hier nadrukkelijk bij genoemd. Daarnaast speelden gebrek aan vertrouwen en de enorme natuuropgaven een belangrijke rol.

Kabinet komt in september met eigen plan

De Tweede Kamer debatteert komende donderdag over het geklapte Landbouwakkoord. Het kabinet zal in september komen met een aanpak voor de toekomst van de landbouw in 2040 in een landbouwbrief. Hierin zal het economisch perspectief voor de boeren en de wijze waarop de doelen voor klimaat, water, stikstof, bodem, natuur worden gehaald aan bod komen. Die aanpak zal elementen van subsidiëren, normeren en beprijzen bevatten.

Adema: nu al steun jonge boeren

Een aantal maatregelen uit het Landbouwakkoord wil Adema al wel nemen. Het gaat dan om steun voor bedrijfsopvolging door jonge boeren. Daarnaast ook ontwikkeling en ondersteuning van een marktprogramma voor de biologische sector, de versnelling van de start van het aanvalsplan landschapselementen en de investering in een implementatieprogramma doelsturing. Dat laatste is het gevolg van de aangenomen Kamermotie dat er dit jaar moet worden begonnen met een stoffenbalans 1.0 om de mineralenboekhouding bij te houden.