Filmmaker Margo de Haas: ‘Ik hoop dat film tot verzachting leidt’

De boerinnen vertellen over wat de laatste jaren op hen afkomt: stikstof, energiecrisis, waterschaarste en een verharding in de publieke opinie. Hoe werkt deze optelsom aan uitdagingen door in hun leven? Hoe worden zij geraakt door dat wat we in het publieke debat polarisatie zijn gaan noemen?

“Er komen vier boerinnen aan het woord, drie uit Brabant en eentje uit Zeeland. Ik laat ze hun beleving en hun verhaal vertellen, zonder daar een oordeel over te vellen.”

Wat is de pijn op het platteland?

“De kern van de pijn is de combinatie van onzekerheid en onmacht. Dat is het meest voelbaar. Het niet weten of je nog een toekomst hebt, het vastzitten terwijl je wel moet doorbouwen aan je bedrijf. Het is een situatie die niet eenvoudig op te lossen is, en al helemaal niet omdat het steeds verandert. De pijn is echt. Buitenstaanders zeggen ‘dan ga je toch wat anders doen?’, maar zo eenvoudig ligt dat niet. Een gebroken been is zichtbaar, deze pijn zie je niet.”

Wat heb je zelf met de agrarische sector?

“Alhoewel ik niet ben opgegroeid in de agrarische sector, vind ik de wereld van de boer wel heel intrigerend. In het huidige debat zijn er veel mensen aan het woord en is er weinig ruimte voor nuance. Mijn interesse ligt bij documentaires die een maatschappelijk probleem aankaarten, maar toch klein en persoonlijk zijn. Dus toen ik door ZLTO werd benaderd om een documentaire te maken over de pijn die boeren ervaren door de kloof die is ontstaan in de samenleving, heb ik deze kans aangegrepen. Ik wil met deze documentaire mensen laten luisteren naar het verhaal van de boerin.”

Waarom alleen boerinnen uit Brabant en Zeeland?

“Dat was een bewuste keuze. We wilden verschillende boerinnen binnen één gebied laten horen. Als we boerinnen uit heel Nederland hadden gekozen, dan werd het te breed. De de pijn van deze boerinnen is een herkenbare universele pijn die ook bij andere boerinnen in Nederland speelt.

Wat viel je op tijdens het maken van de film?

“Ik ben ervaren in het creëren van een vertrouwensband met de mensen die ik voor de camera heb. Dat lukte nu ook goed, alhoewel ik wel kon merken dat er bij de boerinnen nog een extra laagje voorzichtigheid omheen zit. Ik vond het mooi dat ik wel het vertrouwen kreeg, al kom ik niet uit de agrarische sector. Tijdens het filmen kon ik de pijn voelen die zij voelen. Ik hoop dat de pijn in de film ook voelbaar is voor de kijker, zodat die begrijpt wat voor impact de huidige situatie kan hebben op boeren.”

De boerinnen willen het eerlijke verhaal vertellen. Wat is dat?

“Als filmmaker wil ik graag informatie overbrengen zonder hier een oordeel over te vellen en zonder er het woord ‘eerlijk’ aan te koppelen. Ook dat kan immers polariseren. Ik geloof dat er vaak meerdere waarheden bestaan, afhankelijk vanuit welk perspectief je kijkt. In deze documentaire heb ik gekozen voor het perspectief vanuit de boerinnen en komt hun visie en beleving naar voren.”

En omgekeerd, hebben de boerinnen naar jouw idee begrip voor wat er speelt in de maatschappij?

“De boerinnen zien dat we als samenleving staan voor lastige uitdagingen en hebben in de interviews gezegd dat zij ook begrijpen dat ze zullen moeten veranderen in hun werkwijze. Het is alleen de manier waarop die hen erg tegen de borst stuit. Zij hebben het idee dat de agrarische sector op een bepaalde manier wordt weergegeven. Een manier die niet aansluit op hoe zij hun sector zelf zien. Ze willen de verdieping opzoeken. Het stoort ze dat ze in het maatschappelijke debat steeds dezelfde gezichten zien en dezelfde harde uitspraken horen. Dat werkt de kloof voelbaar in de hand.”

Hoe zie je de kennis in de maatschappij over de agrarische sector?

“Mensen die zelf geen deel uitmaken van een sector kunnen zich er niet echt een beeld van vormen. Dat geldt voor alle sectoren. Ik denk dat veel mensen van buiten de agrarische sector niet weten hoe het er toegaat. Dat weet je pas als je een week of langer hebt meegelopen. Veel mensen hebben wel een mening over boeren, maar ze hebben geen idee hoe het er reilt en zeilt.”

Draagt deze documentaire bij aan meer verbinding? Hoe dan?

“Deze documentaire is een weergave van de huidige situatie bij deze boerinnen. Ik geloof dat het wereldbeeld van mensen verbreedt als ze meer toegang krijgen tot informatie. Mensen uit de Randstad komen niet dagelijks in contact met boeren. Door deze film krijgen de mensen van buiten de sector meer informatie. Ik hoop dat mensen luisteren naar de kant van het verhaal van de boerinnen, dat hun zienswijze daardoor verandert of dat het tot een beetje verzachting leidt in hoe je naar elkaar kijkt. En dat ik daardoor een kleine bijdrage kan leveren aan iets meer begrip en wat meer verbinding tussen de boer en de rest van de maatschappij. Uiteindelijk moeten we er samen uitkomen.”

Er zijn vaker documentaires over en met boerinnen gemaakt. Wat maakt jouw documentaire anders?

“Ik heb mijn eigen manier van werken, dat maakt hem per definitie anders. Daarbij is mijn documentaire actueel.”

Première bijwonen?

De documentaire ‘De pijn op het platteland’, boerinnen, kwetsbaar én krachtig’ gaat in première op 9 september tijdens de Dag van de Boerin. Locatie: Tiliander, Spoorlaan 82c in Oisterwijk. Aanmelden kan via anita.devaan@zlto.nl. ‘Sorry heren, de première is Women only.’