Bereid je voor op de zomer: minimaliseer hittestress bij zeugen

Waarom vooral bij zeugen?

Varkens, en dan met name zeugen, zijn gevoelig voor hittestress omdat ze moeite hebben de lichaamstemperatuur effectief te reguleren bij hoge temperaturen in combinatie met een hoge luchtvochtigheid. Zeugen hebben een dikke onderhuidse vetlaag en maar zeer weinig zweetklieren, waardoor ze moeite hebben met het afvoeren van overtollige warmte. Ook zijn hun longen klein in verhouding tot hun lichaamsomvang, wat afkoelen via de luchtwegen moeilijk maakt. Door deze unieke combinatie van eigenschappen zijn zeugen erg gevoelig voor hittestress. Een omgevingstemperatuur van 22 graden is voor een zeug al boven haar comforttemperatuur!

Wat zijn de gevolgen van hittestress bij zeugen?

Ten eerste een verminderde voeropname en gewichtsverlies. Zeugen hebben vaak een verminderde eetlust tijdens periodes van hittestress, waardoor er een negatieve invloed is op de energiebalans en (extra) gewichtsverlies optreedt.

Ook problematisch is de verminderde productie. Hittestress kan leiden tot een forse daling in productie door problemen rond werpen, moeite om de melkproductie op peil te houden en een verminderde berigheid. Behalve minder levend geboren biggen en meer uitval in de kraamstal, worden zeugen ook moeilijker dragend.

Als derde gevolg is sprake van een verhoogde sterfte. Hittestress kan leiden tot een verhoogde sterfte onder zeugen, vooral bij hoogdrachtige dieren en rondom de partus. Met name door een hoge fysiologische stofwisseling – waarbij veel warmte wordt geproduceerd – lopen zeugen in die periode extra risico. Sterfte van hoogdrachtige zeugen is economisch een drama omdat behalve de zeug ook de hele toom biggen verloren is.

Maatregelen om hittestress bij zeugen te minimaliseren

1. Stalklimaat verbeteren: het verbeteren van de luchtcirculatie en ventilatie in de stal is essentieel om de temperatuur en luchtvochtigheid te reguleren. Het gebruik van ventilatoren, koelsystemen en dakisolatie kan helpen bij het verminderen van hittestress.
2. Waterverstrekking: zeugen moeten te allen tijde toegang hebben tot vers, koel en schoon water om gehydrateerd te blijven en hun lichaamstemperatuur te reguleren.
3. Verneveling: een vernevelingssysteem boven de zeugen kan door bevochtiging van de huid zorgen voor extra warmteafgifte door de zeug aan de omgeving. Let hierbij wel op dat het klimaat niet vochtig wordt, want dat verhoogt het risico op infecties.
4. Verminderde hokbezetting/meer oppervlakte per dier: de dieren kunnen dan meer gebruikmaken van het vloeroppervlak om te koelen, door languit te gaan liggen, zonder direct tegen elkaar aan te hoeven liggen.
5. Aanpassing van voer: door de energiedichtheid van het voer te verhogen hoeft er minder opgenomen te worden. Dit geeft minder druk en warmteproductie in het darmkanaal. Zorg ook voor een juiste vitaminering en mineralenbalans om de zeugen zo goed mogelijk te ondersteunen. Hierbij is de chemische samenstelling van het drinkwater ook van belang.
6. Tijdstippen van voeren aanpassen: voer op tijden dat de minste hitte in de stal hangt, dus ’s ochtends vroeg en ’s avonds laat. Dit bevordert de eetlust en de voeropname.
7. Rust op de warmste momenten: richt de activiteiten die gebeuren moeten zo in dat er op de warmste tijden van de dag rust is. Denk dan behalve aan voeren ook aan spenen, verplaatsen van zeugen, vaccineren enzovoorts. Zorg voor rust als het warm wordt in de stal.
8. Hygiënisch werken: voorkom infecties met mogelijk schadelijke bacteriën door extra aandacht te besteden aan hygiënisch werken. Besteed extra aandacht aan het reinigen en desinfecteren, zodat aanwezige bacteriën geen kans krijgen in de voor hen fijne warme en broeierige omstandigheden.

Een bekende veroorzaker van sterfte onder zeugen in warme periodes is Clostridium novyi. Verschillende praktijkstudies hebben aangetoond dat Clostridium novyi als doodsoorzaak in de zomer meer voorkomt dan in koelere periodes van het jaar. (*) Dit heeft te maken met een onregelmatige voeropname en verhoogde oxidatieve stress, die met name in de lever schade geeft. Onder deze omstandigheden activeren de sporen van Clostridium-bacteriën. Ook kunnen de bacteriën de organen beschadigen, met sepsis tot gevolg. De zeug sterft ten gevolge van een ernstige leverontsteking en orgaanfalen. Vaccineren tegen Clostridium novyi is een mogelijkheid om zeugensterfte te voorkomen.

Vraag de dierenarts

Hittestress bij zeugen vormt een serieuze bedreiging voor hun welzijn en goede productie. Het implementeren van passende maatregelen, zoals verbeterde ventilatie, waterverstrekking, voeraanpassing en lagere bezetting is essentieel om de negatieve impact van hittestress te verminderen, het welzijn van zeugen te waarborgen en sterfte ten gevolge van hittestress te verminderen. Daarnaast kan een vaccinatie een uitbraak van Clostridium novyi helpen voorkomen.

Zijn er problemen met plotselinge sterfte op uw bedrijf? Vraag uw dierenarts dan naar de NovyiCheck om te onderzoeken of Clostridium novyi aanwezig is. Dit gebeurt op levermonsters van een plotseling overleden zeug. Let wel, dit moet binnen 12 tot maximaal 24 uur uitgevoerd worden! Contacteer dus zo snel mogelijk uw bedrijfsdierenarts.

Wilt u meer informatie over het preventief voorkomen van zeugensterfte op uw bedrijf? Neem dan contact op met één van onze specialisten; Maartje Wilhelm +31 6 8264 5058, Josine Beek +31 6 8299 1395 of Eric van Esch +31 6 1431 0007.

^{(*) Resultaten van studies, intern bij HIPRA uitgevoerd.}