Hittestress voorkomen bij koeien, varkens en pluimvee

De zomers worden langer en warmer. De Nederlandse zomers lijken steeds meer op de Zuid-Franse van 30 jaar geleden. Fijn voor mensen, veel minder voor de dieren. Waar doe je als veehouder goed aan en hoe voorkom je hittestress bij je dieren? Lees de tips over hoe je je vee tegen hittestress beschermt.

Hoe bescherm je koeien tegen hittestress?

Maatregelen voer en management

Voorbereiding

Overleg met de voeradviseur over aanpassingen aan het rantsoen om pensproblemen (verzuring) te voorkomen. Denk aan beperking van de hoeveelheid (bestendig) zetmeel, toevoeging van natriumbicarbonaat en extra vitamines of het voeren van speciale mengsels.
Werk aan een structurele maden- en vliegenbestrijding, want vliegen zijn tijdens warme dagen actiever.
Houd voor pasgeboren kalveren goede biest achter de hand. Tijdens hete perioden daalt de biestkwaliteit.
Houd met de beweiding rekening met percelen met schaduwplaatsen.

Tijdens hete dagen

Verhoog het aantal voerbeurten om het voer fris te houden. Voer bij voorkeur wat vroeger en later op de dag. Voer smakelijke producten.
Houd de voergang en kuilen schoon om bederf te voorkomen. Gebruik een broeiremmer bij het maken van het mengsel, dan is de kans op behoud van kwaliteit een stuk groter.
Geef de kalveren extra water. De waterbehoefte is groter dan wat ze aan melk binnenkrijgen.
Houd de koeien op het heetst van de dag binnen.
Tijdens hete dagen verliezen de koeien veel mineralen, waaronder natrium. Een liksteen is een handige oplossing.
Laat bij hittestress de dieren zoveel mogelijk met rust. Beweid de koeien dan alleen in de avond en de nacht.

Maatregelen stal en klimaat

Voorbereiding

Zorg voor voldoende waterbakken en schoon drinkwater. Spoel met enige regelmaat het leidingstelsel door. Denk ook aan voldoende drinkpunten met schoon water in de wei. Controle die ook.
Controleer de regeling en werking van de ventilatoren binnen het hele bereik. Controleer of de ventilatoren op de juiste plaats hangen.
Bekijk de mogelijkheden om actief te koelen met water. Laat het ventilatie- en eventueel koelsysteem in het voorjaar al een keer proefdraaien.
Verplaats de kalverhutten naar een plaats waar er geen felle zon op valt. Ook als ze wit zijn, kunnen ze erg warm worden.

Tijdens hete dagen

Zorg voor extra luchtverplaatsing vanaf circa 20 graden en een hogere luchtvochtigheid. Laat de ventilatoren bij oplopende temperaturen harder draaien.
Vanaf zo’n 25 graden mag ook actieve koeling aan, bijvoorbeeld met hogedruknozzles of een druppelsysteem. Let op dat de luchtvochtigheid niet te hoog wordt en de huid tijd krijgt om op te drogen.
Maak de waterbakken vaker schoon dan normaal, bij voorkeur dagelijks. De waterkwaliteit staat snel onder druk door de warmte.
Zorg dat de boxen goed schoon blijven. Dat verkleint de kans op mastitis tijdens de hete dagen.

Biestmanagement

Hoge temperaturen vergroten de kans op bacteriegroei in biest als die niet goed bewaard wordt. Dit beïnvloedt de opname van antistoffen door kalveren negatief.
Kalveren kunnen bij warmte slomer zijn. Het risico bestaat dat ze dan onvoldoende biest en antistoffen binnenkrijgen.
De kwaliteit van de biest kan worden bepaald met een biestmeter, waarbij minimaal 50 gram IgG per liter als goed wordt beschouwd.
Het is belangrijk om verschillende koeien te testen en de biestkwaliteit apart te noteren voor zowel vaarzen als koeien. Dan krijg je een goede indruk van de biestkwaliteit op je bedrijf.
Geef het kalf meteen na de geboorte ongeveer 3 liter biest. Bewaar de rest in een afgesloten emmer in de koelkast om bacteriegroei te remmen.
Ideaal is dat het kalf in de eerste 24 uur na de geboorte 6 liter biest van goede kwaliteit krijgt.

Melkveehouder Marco de Jong laat zien hoe hij eenvoudig en met een relatief lage investering een vernevelingsinstallatie voor zijn koeien heeft aangelegd. Vernevelen is een manier om hittestress bij koeien tegen te gaan. Bekijk meer videoreportages op het YouTube-kanaal van Boerderij.

Op de melkveehouderij van Rob van Heesch in Schijndel hangen sinds twee jaar ventilatoren. Dierenarts en veterinair coach Mark van Kleef legt uit dat goede ventilatie ervoor zorgt dat de koe haar hitte kwijt kan. Meer videoreportages vind je op het YouTube-kanaal van Boerderij.

Hoe bescherm je varkens tegen hittestress?

Aanpassen van klimaatinstellingen

Monitor met sensoren de temperatuur, de relatieve vochtigheid en de luchtsnelheid in de stal.
Houd de ademhalingsfrequentie van de varkens in de gaten. Het is een indicatie voor hittestress.
Investeer in koelsystemen voor de stallen - nevelkoeling - om hittestress te verminderen.
Gebruik vernevelaars of ventilatoren in de stal om de varkens te koelen. Vernevelaars sluit je aan op de waterleiding en blazen fijne druppels in de stal. Die verdampen en zorgen voor verkoeling.
Zorg voor een goede ventilatie in de stal om de warme lucht af te voeren en frisse lucht binnen te laten.
Houd rekening met de comfortzone van varkens. De omgevingstemperatuur mag niet te hoog zijn. De comfortzones van varkens verschillen. De variabelen zijn leeftijd en gewicht.

Niet verplaatsen en behandelen tijdens hitte

Vaccineer en verplaats dieren tijdens koelere perioden van de dag.
Beperk de hokbezetting om warmteproductie en ventilatiebehoefte te verminderen.
Monitor de gezondheid van varkens en let op tekenen van hittestress: verminderde voeropname, ongewenst gedrag en gezondheidsproblemen. Neem indien nodig contact op met een dierenarts.

Drinkwater

Zorg voor een goede waterkwaliteit en voldoende gekoeld drinkwater voor varkens. Ze zijn afhankelijk van verdamping via ademhaling en voeren zo warmte af.
Gekoeld drinkwater is effectiever. Isoleer de waterleiding. Let op waterkwaliteit en bacteriële infecties.

Voersamenstelling en -tijdstippen

Stimuleer de voeropname van varkens door het voer aan te passen.
Minder ruw eiwit en meer synthetische aminozuren in het voer helpen om de warmteproductie te verlagen en problemen te verminderen.
Let op het vreetgedrag van varkens en zorg voor regelmatige voermomenten om maagzweren te voorkomen.
Geef een geconcentreerder dieet dat de lagere voeropname compenseert en weinig hitteproductie oplevert.
Voer de dieren grotere porties tijdens de koelere perioden van de dag en kleinere porties gedurende de dag.
Let op het bijvoeren van zuigende biggen om de lagere melkgift van de zeug te compenseren.

Koelen

Gebruik airconditioning om de luchttemperatuur te verlagen.
Gebruik een warmtepomp met natuurlijke bronnen om de binnenkomende stallucht af te koelen.
Bij buitenlucht met een lage relatieve vochtigheid kan waterverneveling door verdamping warmte onttrekken aan de binnenkomende lucht.
Beperk opwarming in de stal door het witkalken van ramen of het gebruik van raamfolie.
Witkalk donkere daken om de lucht onder de platen af te koelen.

Directe koeling dieren

Verhoog de luchtsnelheid voor vleesvarkens om warmteverlies te bevorderen.
Breng water aan op de huid van varkens voor verkoeling. Eventueel in combinatie met verhoogde luchtsnelheden.
Overweeg vloerkoeling, zoals schouderkoeling in kraamstallen.
Zorg voor een vochtige omgeving in de stal, omdat verdamping via de huid helpt bij het afvoeren van warmte. Dit kan helpen om de lichaamstemperatuur van de varkens op peil te houden.

Bij te hoge temperaturen nemen de varkens minder voer op, wat tot een tekort aan essentiële nutriënten leidt. Dit heeft weer vertraging van de groei en productie als gevolg. Jan van Mourik is dierverzorger en biotechnicus bij de Universiteit Utrecht en geeft praktische tips om hittestress bij varkens zoveel mogelijk te voorkomen. Meer videoreportages over de veehouderij vind je in het YouTube-kanaal van Boerderij.

Meer artikelen over hittestress bij varkens

Hoe bescherm je pluimvee tegen hittestress?

Tips

Zorg voor goede isolatie in de stal om temperatuur en luchtvochtigheid laag te houden.
Ventileer voldoende, met een algemeen advies van 3,6 m3 per uur per kilo diergewicht.
Maak een ventilatieplan en bereken de benodigde verdampingscapaciteit voor het hogedruknevelsysteem.
Verhoog de luchtsnelheid in de stal om de gevoelstemperatuur voor de dieren te verlagen.
Overweeg investering in een koelsysteem – zoals hogedruknevelkoeling – om de staltemperatuur te verlagen.
Gebruik een hogedruknevelkoelingssysteem met een hogedrukpomp, rvs-leidingen en nozzles en vernevelaars.
Zorg voor hygiëne van het nevelsysteem en spoel de leidingen regelmatig door om bacteriegroei te voorkomen.

Artikel over hittestress bij pluimvee

Hoe bescherm je vleeskuikens tegen hittestress?

Voorbereiding en controle van de stal

Start tijdig met het nemen van maatregelen. Hittestress kan optreden bij kuikens vanaf 20 dagen leeftijd en bij temperaturen hoger dan 25 graden.
Overweeg een lagere bezetting bij zomerkoppels.
Loop de stallen na en zorg dat alle apparatuur werkt en up-to-date is.
Controleer de werking van de koelinstallatie, luchtinlaten, ventilatoren nevelkoeling. Loop alle nozzles na.
Zorg dat alle lamellen open staan.

Maatregelen bij hoge temperaturen

Gebruik bij hoge temperaturen een korte bandbreedte op de ventilatie.
Zorg voor continue onderdruk en voldoende hoge luchtsnelheid.
Zorg voor een luchtbeweging van minimaal 1 meter per seconde of een luchtverversingscapaciteit van minimaal 5 m3 per kilo lichaamsgewicht.
Zet geen deuren open om te voorkomen dat de onderdruk wegvalt.
Plaats hulpventilatoren voor extra luchtafvoer en -circulatie.
Stop met vernevelen als de temperatuur ondanks het koelen niet daalt en de luchtvochtigheid stijgt.
Bij een te hoge luchtvochtigheid kunnen kuikens niet afkoelen. Ga dan meer ventileren om vochtige stallucht af te voeren.
Let op dat je 's avonds en 's nachts geen koude lucht over de kuikens trekt.
Dim het licht tijdens de warmste periode van de dag om de voeropname en de activiteit van de kuikens te verlagen.
Geef de kuikens af en toe wat extra licht om de kuikens richting de waterlijn te laten bewegen en ze warmte onder de vleugels kwijtraken.
Voer de kuikens niet gedurende de warmste periode van de dag.
Voer met warm weer geen hoog percentage tarwe bij, omdat tarwe zorgt voor extra interne warmtebelasting.
Voer de kuikens niet gedurende de warmste periode van de dag en verminder bij warm weer het gebruik van tarwe vanwege de extra interne warmtebelasting.

Bescherming van conceptkuikens tegen hittestress

Conceptkuikens zijn ook gevoelig voor hittestress. Bescherm ze tegen de gevolgen.
Trage groeiers hebben ook last van hoge temperaturen. Dat kan hun voeropname verminderen. Neem maatregelen om dit te voorkomen.

Koelsystemen en -methoden

Nevelkoeling kan binnen en buiten de stal worden geïnstalleerd en helpt bij het koelen van de lucht.
Hogedruknevelkoeling is geschikt voor verschillende toepassingen en wordt steeds vaker gebruikt bij leghennen, varkens en vleeskuikens.
Padcooling kan ook worden gebruikt om de staltemperatuur te verlagen, maar het vereist precisiewerk bij de stalbouw.

Andere koelmogelijkheden zijn vloerverwarming, Wesselmann-heaters en warmtewisselaars.

Natmaken van het dak kan effectief zijn, maar alleen als het dak niet goed geïsoleerd is.

Artikel over hittestress bij vleeskuikens

De tips tegen hittestress komen uit artikelen die eerder op de website van Boerderij verschenen:

René Stevens: koeien.
Kees van Dooren, Anne-Marie van der Linde, Judith Waninge: varkens.
Hans Bijleveld: pluimvee. Bouke Poelsma: vleeskuikens.

Lees meer artikelen over hittestress

Nieuws 18 jun

NVWA legt veehouders en veetransporteurs geen boetes op om hitte

Meer artikelen

Hittestress voorkomen bij koeien, varkens en pluimvee

Lees meer artikelen over hittestress

Effecten hittestress te lijf via fokkerij

Wees voorbereid op hittestress bij kippen

Hittestress bij varkens voorkomen begint bij een goed ontwerp van de stal

Breed pluimveeonderzoek op Proefbedrijf Pluimveehouderij

Tweede Kamer herhaalt oproepen voor meer dierenwelzijn

Wakker Dier wil strengere handhaving dierenwelzijn afdwingen via rechter

Vleeskuikenstal koeler door vroeg opstarten koelsystemen

NVWA legt veehouders en veetransporteurs geen boetes op om hitte

BOE_VAN_maileon_2kolom

Blijf dagelijks up to date net zoals 30.000 andere boeren

Actueel

Markt

Actueel

Praktijk

Markt

Actueel

Praktijk

Markt

Actueel

Praktijk

Markt

Actueel

Markt

Actueel

Actueel

Actueel

Markt

Actueel

Praktijk

Markt

Actueel

Praktijk

Markt

Actueel

Praktijk

Markt

Actueel

Markt

Actueel

Actueel

Hittestress voorkomen bij koeien, varkens en pluimvee

Lees meer artikelen over hittestress

Effecten hittestress te lijf via fokkerij

Wees voorbereid op hittestress bij kippen

Hittestress bij varkens voorkomen begint bij een goed ontwerp van de stal

Breed pluimveeonderzoek op Proefbedrijf Pluimveehouderij

Tweede Kamer herhaalt oproepen voor meer dierenwelzijn

Wakker Dier wil strengere handhaving dierenwelzijn afdwingen via rechter

Vleeskuikenstal koeler door vroeg opstarten koelsystemen

NVWA legt veehouders en veetransporteurs geen boetes op om hitte

BOE_VAN_maileon_2kolom

Blijf dagelijks up to date net zoals 30.000 andere boeren