Vrije ruimte voor coöperatie

Als afsluiting van het professionele jaar 2012 was ik bij een ‘feest van de vrije ruimte’. Een inspirerende bijeenkomst. Het creëren van ‘vrije ruimte’ is een moderne kreet.

Ik probeer te begrijpen wat het voor mij betekent en dus ook voor de coöperatie.

‘Vrije ruimte’ ontstaat, zegt men, door persoonlijke belemmeringen los te laten. Denk aan vooroordelen, vooraf ingenomen standpunten, gerichtheid op eigenbelang, streven naar ‘succes’, angsten, negatieve meningen over jezelf en andere mensen, enzovoort. De Brusselse politiek is voor mij een toonbeeld van beperkte ‘vrije ruimte’. Als je deze beperkingen loslaat, ontstaat er ruimte om samen nieuwe ontwikkelingen mogelijk te maken.

‘Coöperatie’ is nagenoeg synoniem aan werken binnen een vrije ruimte. Bij coöperatie in zuivere vorm tenminste. De ideale coöperatie. Waar je de mogelijkheden van het ondernemerschap van leden verbindt aan de professionele kwaliteiten van directie en personeel en samen iets moois in de wereld zet. Innovatieve en smakelijke producten met een hoge voedingswaarde en uitstekende kwaliteit, vanuit aandacht voor mens, (levende) productiemiddelen en natuur. Je kiest jaarlijks je bestuurlijke vertegenwoordigers  om de kwaliteit en snelheid van het benutten van de ‘vrije ruimte’ hiervoor te optimaliseren.

Maar het loslaten van dit soort persoonlijke belemmeringen is niet gemakkelijk, zo blijkt ook uit de coöperatieve praktijk. De voorzitter die effectief de ledenraadsvergadering monddood maakt om een bestuursvoorstel erdoorheen te drukken. De directeur die strategisch omgaat met informatie om zijn raad van commissarissen op afstand te houden. Medewerkers die hun sales targets voor ogen hebben en niet het ledenbelang centraal stellen. Een bestuur dat ledeninvloed wil beperken. Allemaal voorbeelden van werken vanuit beheersdrang, eigenbelang, angst voor de bijdrage van anderen.

Het creëren van vrije ruimte vraagt om een andere benadering, een andere cultuur. Een cultuur van nieuwsgierigheid en daarom de wens tot verbinding. Een cultuur van rechtvaardigheid: recht willen doen aan de vermogens van allen. Diverse nieuwe coöperaties buiten de landbouw ontstaan vanuit zo’n soort sfeer. Moge de blanco agenda 2013 alle coöperaties inspireren tot het innemen van hun eigen vrije ruimte.

Onno van Bekkum is onafhankelijk coöperatiedeskundige (www.coopchampions.nl)