Stikstofonderzoeker Tietema: ‘Ik houd me bij wetenschap’

Belangenorganisaties zien in het rapport een bevestiging van hun opvatting dat de piekbelastersaanpak niet geschikt is om de stikstofgevoelige natuur te beschermen. Of ze lezen in het onderzoek dat de rekenmodellen van het RIVM niet kloppen.

Universitair hoofddocent Albert Tietema van het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica van de Universiteit van Amsterdam houdt zich verre van de implicaties voor het beleid van het wetenschappelijk onderzoek waar hij leiding aan gaf. Daarvoor verwijst hij naar Lubbert van Dellen, secretaris van het Mesdag Zuivelfonds, dat opdracht gaf voor het onderzoek.

Maar Tietema zegt wel iets over de conclusie die hier en daar wordt getrokken, dat dit onderzoek aantoont dat het door het RIVM gebruikte OPS-model 3,6 keer zoveel stikstofdepositie berekent, dan er feitelijk neerslaat. En dat ‘dus’ het RIVM-model niet klopt. “Dat is een conclusie die niet gebaseerd is op onze resultaten. Dat getal van 3,6 had ook 2 kunnen zijn, of 0,2. We weten het gewoon niet.”

Stikstofdepositie moeilijk te meten

Tietema legt uit dat heel moeilijk te meten is wat de feitelijke stikstofdepositie is. In het dinsdag gepubliceerde rapport is een grafiek opgenomen, waaruit duidelijk wordt dat de onderzoekers geen gegevens hebben over de opname van stikstofdepositie door de planten in de nabije omgeving.

“We hadden daar in plaats van streepjes misschien beter vraagtekens kunnen neerzetten. De belangrijkste bron van de depositie hebben wij niet gemeten: de opname van droge depositie via de huidmondjes van de plant. Depositie is nu eenmaal een heel gecompliceerd proces en het is vrijwel niet mogelijk dat precies te meten. Het vergelijken van de getallen van metingen en modeluitkomsten wat betreft depositie zegt dus niets over de prestatie van het model wat betreft depositie.”

Herleidbaarheid stikstofdepositie van boerderij

Een ander veel aangehaald punt is de herleidbaarheid van de stikstofdepositie van een boerderij. Tietema schetst dat op grond van het onderzoek duidelijk is dat je op grotere afstand dan 500 meter niet meer kunt zeggen welke stikstof van welke bron komt. “Maar het idee dat het merendeel van de stikstofemissie op het eigen erf terecht komt, klopt niet. Dat is een misvatting die ik vaak heb gehoord. Het overgrote deel van de stikstof gaat in de stikstofdeken en komt op grotere afstand dan 500 meter terecht, ook verder dan 25 kilometer.”

Is er dan nog verschil tussen de bijdrage van een stikstofuitstoter op korte afstand van kwetsbare natuur (maar meer dan 500 meter) en van een stikstofuitstoter op 25 kilometer? Tietema zegt dat identieke uitstoters dezelfde bijdrage leveren aan de stikstofdeken, en dus ook aan de depositie. Welke implicaties dat heeft voor het beleid zoals de piekbelastersaanpak, is een vraag waar hij zich niet aan brandt. “Ik houd me bij de wetenschap.”

Het Mesdag Zuivelfonds concludeert dat het huidige beleid gericht op piekbelasters dichtbij natuur “dus niet effectief zal zijn omdat het niet leidt tot meetbare verschillen in stikstofbelasting in de beoogde natuurgebieden leidt (behalve voor stallen op minder dan 300 meter van een natuurgebied).” Het fonds pleit te sturen op emissie op bedrijfsniveau en niet op depositie. Daarbij is geen onderscheid te maken tussen landbouw en industrie.

Verminderen stikstofdeken heeft nut

Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zegt dat de piekbelastersaanpak ook zorgt voor de afname van de totale stikstofdeken. “Het feit dat het grootste deel van de ammoniak in ‘de stikstofdeken’ terecht komt, maakt het reduceren van die emissie niet minder nuttig. Het blijft nodig om ammoniakemissies terug te dringen en op die manier de totale stikstofbelasting op Nederlandse natuur te verminderen”, aldus een woordvoerder van het departement.

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu vindt het “goed dat de uitkomsten van het UvA-onderzoek overeenstemmen met eerder door ons uitgevoerd onderzoek en de modellen die het RIVM gebruikt. Ook wij gaan er vanuit dat slechts een beperkt deel van de stikstofuitstoot dicht bij de bron op de grond neerkomt en dat het overgrote deel van de uitstoot over grotere afstanden getransporteerd en gedeponeerd wordt. Het onderzoek van de UvA geeft dus (opnieuw) geen aanleiding om daar anders naar te moeten kijken.

RIVM: hoe verder weg hoe minder neerslag

Het RIVM stelt dat er wel degelijk sprake is van een afstandsrelatie van de bron tot waar de stikstof deponeert. Een individuele bron draagt op korte afstand het meeste bij aan de lokale totale depositie, stelt het RIVM. Dij bijdrage wordt op grotere afstand snel kleiner, maar nooit nul.”