Sanering en herstructurering paprikasector onvermijdelijk

De tomaten- en komkommerteelt is bepaald geen vetpot, maar de paprikatelers hebben het al jaren het zwaarst. Wat gaat er mis in de paprikasector en moet een sanering nog wel worden vermeden?

Voor het derde jaar op rij zien paprikatelers dat de rendabiliteit van hun bedrijf onder druk staat. Het LEI rekende uit dat de gemiddelde opbrengst per paprikabedrijf per jaar vanaf 2007 sterk daalde. Dit komt door dat de opbrengsten achterbleven bij de kosten die een ondernemer maakt. Deze kosten zijn gestegen in de afgelopen jaren. De energiekosten zijn met 5 procent per vierkante meter gestegen sinds 2009. Ook de CAO-kosten namen toe met 1,5 procent. Toch zijn de gemiddelde kosten per vierkante meter niet buitensporig gestegen. Echter, de gemiddelde bedrijfsgrootte is in die dezelfde periode wel toegenomen met 0,5 hectare.

Het probleem is dat de opbrengsten niet evenredig stijgen met de bedrijfsomvang en de gestegen kosten. De paprikateelt kampt al jaren met een productieplafond, terwijl het in de tomaten- en komkommerteelt wel lukt om meer vruchten per een vierkante meter te produceren. Telers zien dat hun investeringen in schaalvergroting niet terugverdiend kunnen worden. Dat zorgt ervoor dat de kosten evenredig hoog blijven. De opbrengsten compenseren de kosten niet omdat de opbrengst per vierkante meter niet toeneemt. Sterker nog: de prijzen liggen structureel lager vanaf 2007. Dat berekende het PT. Hoge producties en daardoor lage prijzen hebben tot gevolg dat de omzet van teeltbedrijven in de laatste tien jaar niet zo laag is geweest als in de afgelopen vijftien jaar.

De neergaande spiraal waar de paprikasector in lijkt te zitten, wordt grotendeels toegeschreven aan de structurele overproductie. Niet alleen in Nederland wordt er op een recordhoeveelheid oppervlakte paprika geteeld. Het huidige areaal wordt geschat op ongeveer 1.400 hectare. Ook de arealen in concurrerende landen als Spanje, Turkije, Marokko en Israël stegen de afgelopen jaren.

Hoewel paprika één van de meest populaire groenten is bij de consument vanwege zijn veelzijdigheid, kleur en smaak, steeg de vraag naar paprika niet evenredig met het toenemende aanbod. Inmiddels werkt de P8 in samenwerking met het Groenten&Fruit Bureau al jaren aan de promotie van paprika.

Een ander reden waarom de telersprijzen zo ver achter blijven, is de verdeeldheid van de telers. De paprikasector is het meest versnipperd. Alle initiatieven voor meer samenwerking strandden in 2010. PaprikaNL heeft een marktaandeel van ruim 20 procent en is daarmee de grootste. De tomatensector is weliswaar ook verdeeld, maar vanwege de segmentatie van product en de grote teeltbedrijven die de sector domineren, weten zij een andere marktsituatie te creëren dan de paprikatelers. Een ander verschil tussen de tomaten en paprikasector is dat bij tomaten verreweg het grootste deel op weekbasis wordt verkocht. Bij paprika wordt het grootste deel op dagbasis verkocht. In de komkommersector is de situatie sinds vorig jaar gewijzigd. Marktleider Kompany verkoopt het leeuwendeel van de Nederlandse komkommerproductie. Zij kunnen een prijs zetten.

Ook bij paprika is de groot inkopende retail de dominante factor in de keten. Zij geven een prijs af waarvoor ze willen inkopen. Afhankelijk van de strategie van een verkooporganisatie wordt deze prijs gevolgd of niet. Verkoopgestuurde organisaties zoals The Greenery en VDT stellen de klant centraal en daarmee ook de prijs die een klant wil betalen voor een kilo paprika. De marktdruk komt in dit geval voornamelijk van bovenuit de keten. En door de versnippering weinig tegendruk kunnen geven. Deze verkooporganisaties kunnen in de markt nauwelijks tegendruk omdat zij in principe de prijs volgen die de klant afgeeft. Het enige wat mogelijk is om bij elkaar onder te bieden. Dit geeft een neergaande prijsspiraal.

Verkooporganisaties zoals PaprikaNL, Pamosa, FresQ FrEsteem hanteren een andere strategie. Zij gaan uit van een inkoopgestuurde organisatie. Zij zijn degenen die bij exporteurs een prijs afgeven in de markt en op basis daarvan wordt verder onderhandeld. Omdat zij de klant niet centraal stellen in hun strategie maar de markt, kunnen zij ook nee verkopen als de prijs niet hoog genoeg is. Hierdoor weten zij druk te zetten op de prijsontwikkeling van onder uit de keten en proberen zodoende de prijs omhoog te krijgen. Een oplossing dat deze marktpartijen meer telers aan zich weten te binden waardoor er minder versnippering is en er meer vanuit een inkoopstrategie druk op de markt kan worden gezet.

Meer dan 50 procent van de paprika wordt in kleinverpakking aangeboden daarvan meer dan negentig procent in de zogenaamde stoplichten. Dit gebeurt grotendeels door tussenschakels in de ketens, die er een groot belang bij hebben dat het hun hele verpakkingsapparaat en de achterliggende logistiek veel uren draait. De paprika is dan een grondstof om dit mogelijk te maken. Ook hier is sprake van een heftige concurrentie. Om aan de retailklanten te kunnen leveren wordt hevig op prijs geconcurreerd. Dit gaat ten koste van de telersprijs.

Het is opmerkelijk dat de paprikatelers – zoals de tomatentelers – niet zelf zorgen voor het verpakken en schapklaar maken van hun product. Zeker gezien de grootte van het volume en daarmee het economisch belang dat hiermee gemoeid is. Het maken van stoplichtverpakkingen is logistiek gezien een toer, maar ook hier geldt dat de productie meer de regie over het eigen product en markt in handen zou kunnen krijgen.

De paprikasector is als gevolg van de overproductie een typische aanbodmarkt waarin er zuiver op prijs kan worden geconcurreerd. Als dan ook nog door de Ehec-crisis vraaguitval is, maakt de prijs gemakkelijk een vrije val. Daarbij is het product gemakkelijk uitwisselbaar. Dit in combinatie met een gebrek aan enkele grotere marktpartijen die werken volgens een inkoopstrategie en dus prijsdruk geven van onder uit de keten, is de hoofdreden waarom de paprikasector niet voldoende opbrengst kan realiseren. De oplossing ligt in het verlengde.

De ontwikkelingen in de afzetstructuur van de tuinbouw zit al jaren muurvast. Dit wreekt zich het meest in de paprikasector. Productiebeperking, aanbodbundeling in combinatie met een inkoopgestuurde verkoopstrategie zodat er van onder uit de keten een prijs gezet kan worden en opgebouwd, zelf zorg gaan dragen voor het afzetklaar maken van het eigen product en inzetten op marketing en productontwikkelingen, zijn de voornaamste oplossingen waardoor de paprikasector weer gezond zou kunnen worden.