Mosterdgas (4)

Vanuit de stal kijken we op een kaal blijvende berg aan de overkant van het dal. Het terrein is verboden gebied. Langzamerhand ontdek ik hoe het zit.

Na het vinden van de gifgasgranaten werd de omgeving van Espagit verdeeld in drie zones. Zone C omvatte het terrein van de voormalige fabriek. Zone B was een straal van 1,3 kilometer rond de fabriek en was alleen toegankelijk voor bewoners in beschermende kleding, de chauffeur van de melkauto en de postbode. Zone A betrof het gebied binnen een straal van 4 kilometer van de voormalige fabriek. Bij een ongeluk tijdens het ruimen van gifgas zouden die bewoners alleen last krijgen van irritatie aan de ogen, werd beweerd. Ze moesten dan in hun huizen blijven en deuren en ramen gesloten houden.

Gevaarlijkste ruiming ooit

De eerste containers voor de ontruiming van het gebied werden in de zomer van 1991 geplaatst. Na grondig onderzoek van de directe omgeving kwamen er woon- en werkunits. Half augustus werden tests gedaan om te kijken hoe ver en hoe snel het gifgas zich zou verspreiden bij een eventueel ongeluk en of tijdens het bergen van de granaten het grondwater kon worden vergiftigd.  Dit was de gevaarlijkste ruiming ooit in Bondsrepubliek Duitsland, schreven de kranten.

Ondanks dat diverse boeren beweerden dat ze tientallen jaren lang gifgasgranaten zonder ontstekers hadden opgeploegd en die op een stapel aan de kant van het weiland legden tot de explosievenopruimingsdienst ze kwam ophalen, meldde de Duitse overheid dat de eerste gifgasgranaten pas in 1991 werden gevonden.

Palestijnse arts

De heer R., een Palestijn met zowel een Duits als een Syrisch paspoort, was aanwezig bij de ruiming van Espagit. Hij was arts gespecialiseerd in ongevallen met chemische wapens en zijn taak was de beveiliging. Daarnaast deed hij eigen onderzoek op het terrein. Hij begon met dierproeven met konijnen, waarvan hij er een aantal gras voerde dat op het Espagit-terrein groeide en een aantal niet verontreinigd gras. De uitkomst van dat onderzoek hield hij geheim.

Spionage

Het viel omwonenden op dat de arts meerdere ontmoetingen had met medewerkers van de Syrische ambassade. Ook werden op zijn bureau constructiebouwtekeningen gevonden van een door Israël onder licentie ontworpen parachutebom. Eind 1994 werd hij gearresteerd en beschuldigd van spionage. In een land als Syrië was de productiemethode van gifgasgranaten uit de Eerste Wereldoorlog nog steeds actueel, vonden experts.

Op 10 mei 1995 vond het proces plaats in het gerechtshof van Düsseldorf.  De toen 43-jarige arts was opvallend coöperatief en legde een volledige bekentenis af. Tijdens zijn werk bij Espagit had hij aan papieren kunnen komen van moderne Navo-systemen, die hij vervolgens aan een militair attaché van de Syrische geheime dienst had gegeven.

Onder druk door geheime dienst

R. werd geboren als zoon van een Palestijnse vluchteling in de Syrische hoofdstad Damascus. Na zijn schoolopleiding kwam hij naar Duitsland om een opleiding tot arts te volgen. Sinds 1980 had hij als assistent-arts gewerkt bij verschillende ziekenhuizen en vanaf 1986 was hij in dienst van een Duitse firma als medisch expert voor gifgasongevallen. In 1990 ontving hij het Duitse staatsburgerschap en in 1991 begon hij aan zijn werk op het Espagit-terrein. Hij was van plan om in de toekomst in Syrië een veldhospitaal te beginnen. Om zich vrij te kopen van de Syrische militaire dienst had hij een grote som geld betaald, maar telkens weer kwam zijn naam voor op verschillende lijsten, iets waarmee de Syrische geheime dienst hem onder druk zette. Regelmatig bezochten Syrische militair attachés hem. Begin jaren negentig zetten zij hem zo onder druk dat hij toegaf en kopieën maakte van geheime militaire documenten. Daaronder waren documenten van Nato-raketten als de Patriot-raketsystemen, de enige verdedigingswapens van Israël tegen de Scud-raketten van de Iraakse leider Saddam Hoessein.

Een jaar voorwaardelijk

Later bleek dat de Duitse geheime dienst al anderhalf jaar bij alle telefoongesprekken van R. had meegeluisterd, waardoor ze diverse Syrische spionnen had kunnen oppakken. Het feit dat de arts een volledige bekentenis had afgelegd telde waarschijnlijk mee bij een verrassend snelle afhandeling van het proces. Ook de straf was heel licht: een jaar voorwaardelijk. Toen de arts zijn vonnis hoorde, rende naar de rechter om diens hand te schudden. Luidkeels riep hij ‘Danke!’.

Wordt vervolgd.