Landsadvocaat: niet handhaven bij PAS-melder lastig, maar niet onmogelijk

De landsadvocaat maakte op verzoek van minister Van der Wal (Stikstof) een juridische analyse over handhaving en ondersteuning van PAS-melders. Daarvan hebben zich tot 1 december 2.488 gemeld voor legalisering, blijkt uit een Kamerbrief van eind december. Zeven PAS-melders hebben intussen een vergunning gekregen en 28 melders zijn legaal op basis van intern salderen, schrijft de minister, die hieraan toevoegt dat dit dus niet snel genoeg gaat.

Categorisch niet handhaven zit er niet in, wel is het in individuele gevallen soms mogelijk om af te zien van handhaving, volgens de landsadvocaat. Dat kan in twee bijzondere omstandigheden: ofwel er is concreet zicht op legalisatie (dat is er nu bijna nergens) ofwel handhavend optreden staat niet in verhouding tot de doelen die de handhaving dient.

Beroep op het evenredigheidsbeginsel

Zo’n beroep op het evenredigheidsbeginsel is lastig, maar niet onmogelijk. De landsadvocaat wijst erop dat de PAS-melders te goeder trouw gehandeld hebben en dat de illegale situatie tijdelijk is. Ook zijn de deposities die zij veroorzaken, beperkt. Tegelijk ondervinden ze wel financiële gevolgen. Weegt dat alles op tegen het natuurbelang? Daarvoor moet een rechter dat belang wegen. De landsadvocaat wijst erop dat rechters hier zwaar aan tillen. Het natuurbelang is Europees geborgd, bovendien is de natuur vaak zwaar overbelast.

Kansloos is het al met al niet om, in individuele gevallen, af te zien van handhaving. Wel is het dan nodig om het natuurbelang ‘anders te adresseren’. Dat zou op twee manieren kunnen. Ten eerste een ecologische onderbouwing. Hoe zwaar wordt de natuur benadeeld door de depositie veroorzaakt door de PAS-melder? De tweede mogelijkheid is de natuur op een andere manier ontlasten. De landsadvocaat noemt opkopen en verplaatsen als mogelijkheid, al kan opkoop van productiecapaciteit gezien worden als staatssteun.

De landsadvocaat wijst ook naar het bemestingsverbod dat Overijssel ingesteld heeft voor verpachte gronden als voorbeeld van een manier om ruimte te maken voor PAS-melders. ‘De kern is uiteindelijk dat hoe meer concrete maatregelen ten behoeve van de natuur worden doorgevoerd, hoe groter de kans is dat een besluit om af te zien van handhavend optreden in rechte stand houdt.’

Extern salderen mogelijk staatssteun

Opkopen van een bedrijf, en daarmee extern salderen, is een mogelijkheid maar kan mogelijk gezien worden als staatssteun. Garantstelling door de overheid voor PAS-melders zodat die zelf stikstofruimte kunnen verwerven, is volgens de landsadvocaat eveneens juridisch wel mogelijk. Dit moet wel per geval beoordeeld worden. Ook gelden hier staatssteunregels.

Minister Van der Wal concludeert dat ‘het oplossen van de meldingenproblematiek complex is’ en ziet in het advies van de landsadvocaat een ondersteuning voor de aanpak die het Rijk en de provincies nu volgen.