Isabel Duinisveld: ‘Herenboerderij produceert voedsel én natuur’

De herenboerderij is een begrip in Nederland. Bijna 10.000 burgers zijn financieel en actief bij deze vorm van lokale voedselproductie betrokken. In gesprek met Isabel Duinisveld. Zij ondersteunt nieuwe herenboerderijen in de opstartfase. “De leden hebben eigen ideeën. Ik houd wel van kritische meedenkers.” Tot en met 9 juni zijn er open dagen.

Het gaat hard. De eerste herenboerderij werd in 2014 opgestart. Nu, tien jaar later, zijn er al 21 van deze coöperatieve agrarische bedrijven. Op nog 35 plekken zijn initiatiefgroepen van burgers bezig om hun eigen herenboerderij van de grond te tillen. De overkoepelende organisatie Herenboeren Nederland is ervan overtuigd dat er in 2030 maar liefst 75 burgerboerderijen zijn.

We zien nu leeuweriken, kwikstaarten en talloze insectensoorten die er eerst niet waren

Herenboerderij voedt gemiddeld 500 monden

Een herenboerderij is een gemengd natuurinclusief boerenbedrijf van circa 20 hectare dat gemiddeld 250 gezinnen (ruim 500 monden) van groente, graan, fruit, eieren en in veel gevallen ook vlees voorziet. De huishoudens zijn mede-eigenaar. Een of twee professionele boeren werken in loondienst van de coöperatie.

Op weg naar 75 herenboerderijen? Dat is best optimistisch, want tijdens de opstartfase moeten vaak flinke hobbels worden genomen, zegt Isabel Duinisveld (53). Zij was afgelopen jaren als betaalde boer intensief betrokken bij de opstart van nieuwe boerderijen in Heemstede, Leimuiden en afgelopen jaar in Enschede. “Hier in Enschede op de Usseler Es kregen we de beschikking over grond van de gemeente, aan de rand van de stad. In essentie is esgrond erg vruchtbaar, maar in dit geval was als gevolg van onduidelijkheid over de toekomstige bestemming jarenlang roofbouw op de grond gepleegd.”

Het eerste jaar was Duinisveld, vaak met assistentie van leden van de coöperatie, bezig om het bodemleven met compost, kalk, lavameel en groenbemesters op een hoger niveau te brengen. “Dat kost veel tijd en energie, maar het is gelukt. De leden willen zo snel mogelijk eten van hun eigen grond, dat snap ik best, maar voedselproductie is moeilijker dan velen denken. Hier op de Usseler Es maken burgers dat aan den lijve mee. Dat leidt tot meer respect voor voedselproducenten. Mooi toch?”

_{Artikel gaat verder onder de video}

Kringloop en bodemleven centraal

Herenboerderijen produceren voedsel én natuur, zegt ze. “Dat blijkt uit metingen die we op alle herenboerderijen doen, ook hier op de Usseler Es. Het aantal planten en dieren, zowel boven als onder het maaiveld, is hier in één jaar tijd al flink toegenomen. We zien nu leeuweriken, kwikstaarten en talloze insectensoorten die er eerst niet waren. Op alle herenboerderijen staan de begrippen kringloop en bodemleven voorop. Iedereen praat over transitie in de landbouw, de herenboerderijen brengen het in praktijk. Mooi als dan blijkt dat de biodiversiteit in korte tijd erop vooruit kan gaan. Op gewone bedrijven kan dat dus ook.”

De betaalde boer op een herenboerderij is de deskundige, maar hij of zij moet wel rekening houden met de wensen van de leden. “Dat is soms best lastig. Sommige gewassen vragen bijvoorbeeld veel arbeid om te wieden. Ik zeg dan, oké, maar dan moet er ook meer meegewerkt worden. De boer kan niet alles in zijn eentje. De meeste leden zijn zo betrokken bij hun boerderij dat ze dan ook komen. Samenwerken zorgt voor onderlinge binding, de sociale component is bij ons belangrijk. Gezond voedsel produceren moet ook leuk zijn.”

Herenboerderij trekt alle soorten burgers

De burgers die financieel en actief betrokken zijn bij de herenboerderijen, komen uit alle hoeken van de samenleving. Duinisveld ziet wel bepaalde groepen. “Een grote groep doet mee vanuit de zorgen over natuur, milieu en klimaat. Die deelnemers willen het tij keren door zelf aan de slag te gaan. Er zijn ook mensen die geld over hebben en dit wel een leuk idee vinden. Is niks mis mee. Weer anderen kiezen bewust voor kringlooplandbouw en dan zijn ze bij een herenboerderij aan het juiste adres.”

Sommige leden van de boerderij kunnen best eigenwijs zijn (“Dat vind ik juist leuk.”), maar ze hebben vaak ook creatieve ideeën. “Op de Usseler Es is er nu een kinderwei met een groentetuintje voor de kleintjes. Komt uit de koker van jonge ouders die hun kinderen actief bij de boerderij willen betrekken. Ze bedenken iets en gaan aan de slag. Dat zie je op veel herenboerderijen gebeuren.”