‘De roerige jaren twintig’

Met oudere boeren en boerinnen heb ik het er wel eens over. Over de ontwikkeling die de landbouw heeft doorgemaakt en vooral het tempo waarin dat is gegaan. Met name na de Tweede Wereldoorlog ging het hard. Mechanisatie, opschalen, afijn, het verhaal is bekend. Veel boeren – maar beslist niet allemaal – gingen mee in de vaart van de vooruitgang.

Waarom zou je nog krom staan als er een machine is die de aardappels kan poten en rooien? En waarom zou je handmatig 12 koeien melken als je machinaal in dezelfde tijd het driedubbele aantal kunt doen?

‘Uit de klauwen gelopen’

En toch. Als die generatie van toen nu om zich heen kijkt, vinden ze dat het uit de klauwen is gelopen. Bedrijven zijn veel te groot geworden, dat kan niet goed zijn. Als ik vraag of zij vroeger niet precies hetzelfde hebben gedaan, vinden ze van niet. Of ja, ergens ook wel. Het verschil was dat ze destijds groeiden omdat ze op die manier meer konden verdienen. Wie nu groeit, doet dat om het inkomen minimaal op peil te houden. Of om te voorkomen dat ze in omvang achteruitgaan als er weer eens een regeling komt die krimp voorschrijft.

Meer status

Heeft het verleden niet laten zien dat de grootste bedrijven het gehaald hebben en de kleinste niet? En ja, men heeft mekaar de kop ook wel gek gemaakt want een grote boer heeft nog altijd meer status dan een kleine, al was dat vroeger niet anders. Ze herinneren zich dat de dochters van bedrijven waar veel melkbussen aan de weg stonden populairder waren dan die waar er weinig stonden. Ze herinneren zich ook dat bij sommige collega’s de bussen voor een deel halfvol zaten. Dat zag je aan de buitenkant niet en zo leken ze een grotere boer dan ze waren. Natuurlijk wist iedereen er toch van, want melkrijders merkten het immers wel en dat was doorgaans een spraakzame beroepsgroep.

Veel veranderingen in korte tijd

Ik vind het mateloos interessant om het over vroeger te hebben en stil te staan bij het pad dat is afgelegd. Er is zó veel veranderd in zo’n korte tijd, zal dat ooit weer gebeuren? Waarschijnlijk wel. Sterker nog, het is al aan het gebeuren. Technologie staat niet stil, bedrijfsvoeringen veranderen als gevolg van klimaatverandering en maatschappelijk debat, de een ziet moeilijkheden, de ander ziet mogelijkheden.

Enorme vooruitgang

Waar het precies heengaat, weet ik niet. Maar de kans bestaat zeker dat er over honderd jaar een journalist bij een oudere boer of boerin aan tafel zit en dat ze het hebben over vroeger. Over de roerige jaren twintig van de 21e eeuw waar we nu in leven. En dat ze dan concluderen dat dat jaren van enorme vooruitgang zijn geweest. We kunnen ons daar nu niet altijd wat bij voorstellen, ik niet tenminste, maar ik citeer hier graag de Amerikaanse schrijver Mark Twain (1835-1910): ‘De geschiedenis herhaalt zich niet maar hij rijmt vaak wel’.