73 jaar geleden: Toch geen Friese landbouw in Duitsland

Boeren en arbeiders zouden van onderop georganiseerd moeten worden, zo was de bedoeling. Onderaan vormden plaatselijke commissies het fundament van een organisatie die boeren en landarbeiders zou verenigen. De oude standorganisaties kregen een adviserende taak. Door pacht en verkoop van grond aan regels te binden, moest voorkomen worden dat de opbrengst die boeren in Friesland behaalden, terechtkwam bij landheren buiten de provincie. Arbeiders werden betere woningen, opleiding en sociale positie beloofd.

Ondanks volop regionale steun slaagt plan niet

In het plan voor de toekomstige Friese landbouw werd uitgegaan van een tekort aan landbouwgrond. De oplossing lag in Urkenland, de toen nog nieuwe Noordoostpolder, en in Noordwest-Duitsland. Want na de bevrijding zouden delen van Duitsland worden geannexeerd, zo meenden de idealisten.

Een foto uit 1940 met daarop werkzaamheden aan de Zuiderzeewerken, hier betreft het de Noordoostpolder. Een foto die in die tijd vanwege censuur werd ‘Gesperrt’.

Maar het mocht niet zo zijn. Aan de Friese landbouworganisaties heeft het niet gelegen. De CBTB toonde zich een warm voorstander en het Friesch Landbouwblad van de Friese Mij werd vervangen door het Frysk Lanboubled, het nieuwe orgaan voor iedereen die zich in zou zetten voor de nieuwe organisatie. Leden van de commissie die het plan een jaar daarvoor hadden opgesteld, trokken de provincie in om plaatselijk zogeheten kritecommisjes op te richten met elk 5 leden.

Maar op 26 juni 1946, vandaag 73 jaar geleden, verscheen toch weer gewoon het Friesch Landbouwblad. De nieuwe organisatie kwam niet van de grond door tegenwerking van de landelijke landbouworganisaties. Zij zagen niets in opbouw van onderop, maar wilden van bovenaf de leden van de plaatselijke commissies benoemen.

Dit artikel is te lezen in Boerderij Vandaag van woensdag 26 juni en is onderdeel van de rubriek Historisch.