‘Vogelbeschermers wijzen te makkelijk naar de boer als boeman’

In een ijltempo verdwijnen de weidevogels uit Nederland. Tjeerd Bischoff (55) maakt zich daar zorgen over. De stilte in het voorjaar doet hem pijn. Het waterpeil zakt, het bodemleven verschraalt. Er is geen plek meer voor een vogel als de grutto. Maar hij wijst niet met een beschuldigende vinger naar boeren. Dat is hem te makkelijk. Boeren zijn overgeleverd aan de vrije markt, ze staan met hun rug tegen de muur, voor hen is schaalvergroting het enige alternatief om als ondernemer te overleven.

Tjeerd Bischoff: “Boer baas op het platteland? Vergeet het maar. – Foto: Koos Groenewold

Auteur toneelstuk Koning van het Grasland

Bischoff is de auteur van het toneelstuk Koning van het Grasland – een co-productie van Toneelgroep Jan Vos en Pier21 – dat deze zomer op boerderijen in Noord-Nederland wordt gespeeld. Het publiek, onder wie veel boeren, stroomt toe. De komende weken is een aantal extra voorstellingen ingepland. Volgend jaar wordt het stuk elders in het land opgevoerd. In 2014 en 2015 had Bischoff veel succes met zijn theaterstuk over landbouwpoliticus Sicco Mansholt.

Koning van het Grasland is een indringende voorstelling over de dilemma’s op het platteland. Het stuk gaat over een boerenechtpaar dat een kind verliest bij een tractorongeluk en bij wie vervolgens ook nog MKZ in de veestapel uitbreekt. Alle zekerheden in hun bestaan verdwijnen.

De echtgenoten komen lijnrecht tegenover elkaar te staan. Hoe opnieuw beginnen: plankgas vooruit of overstappen naar de biologische bedrijfsvoering? Het plan van het waterschap om het waterpeil te verhogen, leidt tot heftige tegenstellingen tussen collega-boeren in de streek.

Economische druk

Bischoff heeft onderzoek gedaan, veel met boeren gepraat, met natuurbeschermers. De gevolgen van de uitbraak van MKZ zijn op sommige bedrijven nog steeds voelbaar, is zijn ervaring, zeker in de hoofden van mensen. “Er werd een militaire operatie uitgevoerd, de overheid nam het platteland volledig over. Economische overwegingen leidden tot massale ruimingen. Behoud van onze exportpositie, daar ging het over. Belangen van mensen en dieren waren niet aan de orde.”

Zijn voorstelling gaat eigenlijk over de economische druk om de productie steeds verder op te voeren. Hij heeft respect voor boeren die maar doorgaan, altijd op zoek naar een nieuwe strategie om hun bedrijf in de benen te houden. Melkveehouders zijn harde werkers die met veel liefde hun dieren verzorgen, zegt hij. De economie dwingt schaalvergroting af. “Nederland is de tweede exporteur van landbouwproducten in de wereld. Dat is voor een klein landje als Nederland een topprestatie. De natuur is daarvan wel de dupe, kijk maar om je heen. De Nederlandse zuivel voorziet China van babyvoeding. Klinkt goed, levert ongetwijfeld veel geld op, maar moeten we dat wel willen?”

Geen kant-en-klare oplossing

Bischoff stelt liever vragen dan dat hij antwoorden geeft. Hij is geen landbouwkundige, laat staan econoom. “Ik heb geen kant-en-klare oplossing. Ik hoop alleen dat de toeschouwers gaan nadenken over de dilemma’s op het platteland, over de moeilijke keuzes waar boeren voor staan en wat ze daar zelf misschien aan kunnen doen.”

Het debat tussen boeren en natuurbeschermers, bijvoorbeeld over de achteruitgang van de weidevogels, is gepolariseerd. “Vogelbeschermers wijzen te makkelijk naar de boer als de grote boeman. En boeren voelen zich gauw aangevallen, zetten hun hakken in het zand. Die woordentwist leidt tot niets. Toch zijn er ondernemers die én een goed inkomen verdienen én met succes vogels beschermen. Het kan dus wel. ”

Bischoff voelt zich een betrokken buitenstaander. Hij is opgegroeid in het Noorden, komt uit een plattelandsfamilie en werkte vroeger af en toe bij boeren. Inmiddels voelt hij zich een rasechte Amsterdammer. De laatste jaren komt hij weer veel op het platteland. “Wie denkt dat de dynamiek in deze samenleving alleen plaatsvindt in de grote steden heeft het mis. De veranderingen op het platteland gaan minstens even snel.”