Voedselzekerheid begint bij de grond

Milieujournalist Fred Pearce schrijft over milieu, klimaatverandering en duurzame landbouw. Deze blog is een vertaling van Pearce’s Agriculture and Ecosystems Blog over het herstellen van landschappen.

Vooraf een korte toelichting over Fred Pearce. Pearce is journalist en woont in Londen. Hij schrijft onder meer voor het tijdschrift New Scientist en kranten als The Guardian en The Independant. Hij schreef dertien boeken, waaronder Peoplequake, When the Rivers Run Dry en The LandGrabbers. Deze blog is een vertaling van zijn Agriculture and Ecosystems Blog over het herstellen van landschappen.

Global Soil Week

‘Tijdens de opening van Global Soil Week op 27 oktober in Berlijn vertelde Maurizio Guadagni, agrarisch ontwikkelingsspecialist bij de Wereldbank, over het belang van een gezonde bodem voor het verbeteren van agrarische systemen. Guadagni is verbonden aan het initiatief Bridging Agriculture and Conservation, in juli gestart door Bioversity International samen met mondiale partners. Zijn standplaats is Brazilië, het hart van climate smart agriculture. Bodems zijn vergeten onderdelen van het ecosysteem, zegt Guadagni. Maar hij wil dat veranderen. Voor hem is de bodem en de diversiteit ervan de sleutel tot voedselzekerheid. Biodiversiteit is nodig om de gevolgen van de klimaatverandering te reduceren. Koolstofemissies worden verdubbeld als bossen worden gekapt voor landbouwdoeleinden.

“Sinds de publicatie van het rapport Turn Down the Heat in november 2012, waarin wordt voorspeld dat de temperatuur op aarde komende periode met 4 graden stijgt, is bij de Wereldbank de focus op klimaatverandering sterk toegenomen”, aldus Guadagni. “Onze nieuwe president Jim Yong Kim besteedt veel aandacht aan dit probleem en de samenhang met landbouw, een onderwerp dat mij na aan het hart ligt. Mijn aandacht gaat uit naar de bodem”, zegt Guadagni. Verbeterde bodems kunnen koolstof vastleggen en vertragen zo de klimaatverandering. Ze houden het water vast en verbeteren het aanpassingsvermogen van de landbouw aan uitersten in het weerbeeld, die ontstaan door klimaatverandering.

Meer koolstof in de bodem

Het Intergovernmental Panel on Climate Changes schat dat 14 procent van de kooldioxide-uitstoot in de wereld afkomstig is van de landbouw. Dat cijfer verdubbelt als daarin het kappen van bossen voor landbouwdoeleinden wordt meegenomen. Landbouw is echter ook de oplossing, vindt Guadagni. Daarom besteedt hij veel tijd aan het overtuigen van beleidsmakers van de economische voordelen van het nemen van maatregelen om met klimaatverandering om te gaan. Hij laat daarin ook de vele voordelen zien voor boeren, op korte en lange termijn. Zijn doel is behoud en opslag van koolstof in de bodem door middel van no-till landbouw. “Als je niet ploegt tussen gewassen, blijft organisch materiaal als gewasresten in de bodem in plaats van te worden geoxideerd, waardoor het in de lucht verdwijnt. Zo houdt de boer meer koolstof in de bodem. Het werkt als onderdeel van een reeks van technieken, die bekend staat als duurzame landbouw. Dat is gebaseerd op het hele jaar door bodembedekking en omvat een verhoogde vruchtwisseling.”

Regenwoud

Niets is beter in het vastleggen van koolstof dan het regenwoud (zie foto). Dat zou moeten worden behandeld als een vergelijkbare carbon credit bij eventuele toekomstige deals voor het opzetten van een wereldwijd koolstofhandelssysteem, vindt Guardagni.”De Wereldbank heeft een lange staat van dienst op het gebied van duurzame landbouw – de uitdaging blijft mainstreaming van het klimaat als een kritische pijler van duurzaamheid. Evenals het vastleggen van koolstof, verhoogt  duurzame landbouw de bodemvruchtbaarheid. Bovendien handhaaft duurzame landbouw het niveau van de biodiversiteit in de bodem en verbetert het de agrarische winstgevendheid.”

Kleine boeren

Hoe zit het met kleine boeren? Guadagni erkent dat zij wellicht niet het makkelijkst te overtuigen zijn van deze aanpak. “Gemechaniseerde bedrijven zullen gemakkelijker zijn over te halen om van teelttechnologie te veranderen dan de kleine boeren. Grote bedrijven hebben meer technische vaardigheden. Bovendien is voor gemechaniseerde bedrijven no-till voordeliger, omdat ze hiermee flink besparen op brandstofkosten. Maar in het zuiden van Brazilië werken kleine boeren samen in coöperaties. Zo kunnen ze machines rendabel maken. Daar heb je boeren met 10 hectare of minder die ook duurzame landbouw bedrijven.”

Beursgenoteerde landbouwbedrijven

Guadagni is bezorgder over de commercieel ingestelde boeren die geen voordelen op korte termijn zien in duurzame landbouw. Grote beursgenoteerde landbouwbedrijven moeten aan het eind van het jaar winstgevende balansen tonen. Zij kunnen zich geen jaar met mindere goede cijfers veroorloven en zijn dan ook bang om nieuwe teeltmethoden te introduceren. Het is volgens hem belangrijk deze boeren duidelijk te maken dat  betere bodems direct een betere opbrengst leveren, omdat ze droogte beter kunnen doorstaan. Hij heeft een eenvoudige boodschap. “Meer vruchtbare bodems met meer organische stof, kunnen meer water vasthouden en bewaren tijdens een droogte. Vochtige bodems zijn ook koeler. Dat betekent dat het risico van hittegolven afneemt. No -till doet dit, en het is snel in te voeren.”

Droge steppen

Op de droge steppen van Kazachstan in Centraal-Azië, ’s werelds zevende grootste tarwe-exporteur, heeft Guadagni boeren weten te overtuigen op no-till over te gaan. “No-till heeft er een opbrengstverhoging gerealiseerd van maximaal 40 procent tijdens droge jaren en 30 procent onder –normale omstandigheden”, vertelt hij. “Bij no-till beschermen de gewasresten en stoppels de bodem tijdens de winter, De boeren vertelden dat de stoppels de sneeuw op de grond vasthouden. Het smeltwater trekt in de bodem, waardoor het koel en vochtig blijft in de lente . Op droge steppen zien de boeren direct de voordelen van no-till.”

Waterefficiëntie

Net als velen ziet Guadagni water als een belangrijke uitdaging om de wereldbevolking te blijven voeden. Hij hamert op het afremmen van de enorme waterverspilling op landbouwbedrijven. Die maken gebruik van ongeveer 70 procent van het zoetwater. De oplossing ligt in toenemende mate in waterefficiëntie. De Wereldbank heeft altijd betoogd dat marktwerking daaraan kan bijdragen. “Het belangrijkste is dat boeren betalen op basis van de hoeveelheid water die ze daadwerkelijk gebruiken, dus ze krijgen een prikkel om te bezuinigen”, legt Guadagni uit. “De meeste irrigatiesystemen rekenen een vast bedrag voor de toegang tot water, waarna de boeren zo veel kunnen afnemen als ze willen. Boeren hoeven niet per se dure investeringen te doen in zaken als druppelirrigatie. Verbeteringen aan overstromingirrigatie – bijvoorbeeld door het nivelleren van hun velden – kunnen aanzienlijke besparingen opleveren.”

Oplossing

De oplossing ligt in landbouwdoelen die de productiviteit bevorderen en milieudoelen die het milieu beschermen. Hierin kan het Bridging Agriculture and Conservation Initiative een belangrijke rol spelen. Het is zoeken naar de samenhang tussen landbouwproductiviteit en milieubescherming. Guadagni is hoopvol gestemd over waterverbruik maar vooral over bodembehoud. Hij hoopt dat het Bridging-initiatief de aandacht van boeren en overheden kan richten op het verband tussen water en bodem. Op die manier kunnen enorme winsten worden behaald op het gebied van milieu als op het gebied van levensonderhoud van de boeren.