Raad van State komt met richtinggevende uitspraak PAS-melders

Provincies willen wachten op legalisatie

De zaken draaien erom of provincies moeten handhaven bij bedrijven die tijdens het PAS (Programma Aanpak Stikstof) een PAS-melding moesten doen bij uitbreiding. Dit omdat op deze bedrijven de stikstofuitstoot relatief beperkt toenam. Zij kregen geen natuurvergunning, een melding volstond.

Daarna sneuvelde de hele PAS-systematiek bij de rechter, en was deze PAS-melding niets meer waard. Nu hebben zij geen vergunning voor de uitbreiding die zij al gedaan hebben. De landelijke overheid wil dit alsnog legaliseren via een legalisatieprogramma, uiterlijk in 2025. Provincies willen hierop wachten en zeggen dat duidelijk is dat legalisatie er komt, omdat dit vastligt in de wet.

Uitspraak belangrijk voor alle PAS-melders

De Raad van State benadrukte tijdens de zitting het belang van de uitspraak voor niet alleen deze drie bedrijven, maar voor de hele groep PAS-melders. “We realiseren ons goed dat in de uitspraken een lijn dient te staan voor andere zaken”, zei de rechter bij de behandeling van de drie zaken maandag in Den Haag.

Hij begon de zitting met een inventarisatie over hoeveel soortgelijke zaken de Raad van State nog meer kan verwachten. Twee andere zaken liggen inmiddels bij de Raad van State, maar er lopen nog zo’n 200 andere handhavingsverzoeken, zegt actiegroep MOB. De groep PAS-melders is nog veel groter, benadrukten de provincies. “Het gaat hier over een principiële zaak: hoe gaan we om met PAS-melders?”, concludeert de rechter. “Dit is het topje van de ijsberg.”

Pleidooi: maak eind aan onzekerheid PAS-melders

De provincie Overijssel, waar zowel het melkveebedrijf als de biomassacentrale gevestigd zijn, benadrukte tijdens de zitting dat de bedrijven te goeder trouw gehandeld hebben. “De afdeling kan nu een eind maken aan de onzekerheid onder PAS-melders”, bepleit Sara van Winzum, advocaat namens de provincie.

“Zij hebben de wet- en regelgeving gevolgd”, benadrukt de advocaat. “Beide bedrijven komen in aanmerking voor het legalisatieprogramma. De biocentrale kocht daarnaast zelf stikstofruimte, en zal dus gelegaliseerd worden.” Ze noemt de stikstofproblematiek een enorme opgave voor provincies. “Eerst bleken emissiearme systemen niet zo goed te werken als gedacht, toen bleek de stikstofgevoelige natuur nog gevoeliger dan gedacht.”

Is Overijssels bemestingsverbod oplossing?

De provincie Overijssel heeft een tijdelijke oplossing voor PAS-melders in hun provincie: een bemestingsverbod op pachtgronden van de provincie voor 2023 en 2024, zodat de ‘stikstofruimte’ hiervan benut kan worden voor de PAS-melders. Voor het melkveebedrijf in de zaak is hiervan gebruik gemaakt. “Daarom is er feitelijke mitigatie”, benadrukt Van Winzum. Oftewel: de extra ammoniakuitstoot wordt gecompenseerd door reductie ergens anders.

MOB: ook sprake van ‘valse PAS-melders’

MOB betwist dat en vindt dat niet duidelijk is of alle extra stikstofuitstoot op deze manier daadwerkelijk gecompenseerd wordt. De milieubeweging vindt verder dat provincies geen jaren mogen wachten met handhaving in afwachting van legalisatie, gezien de impact die de extra stikstofuitstoot heeft op de natuur.

“We zitten in het vijfde jaar na de PAS-uitspraak, en feitelijk is er vrijwel niets gebeurd”, zegt MOB-jurist Valentijn Wösten. Volgens hem is er geen enkel moment dat de desbetreffende bedrijven iets legaals hebben ondernomen. “Ze wisten dat er beroep liep tegen het PAS, zij hadden moeten wachten.” Daarnaast stelt hij dat helemaal niet duidelijk is of sprake is van goede trouw bij alle ondernemers. Sommige van hen zijn volgens hem ‘valse PAS-melders’, die al voor de PAS uitgebreid hebben zonder vergunning.

Raad van State komt begin 2024 met uitspraak

De Raad van State streeft ernaar aan het eind van het eerste kwartaal 2024 uitspraak te doen in de drie nu behandelde zaken, en daarmee ook meer duidelijkheid te geven voor alle PAS-melders. Tegelijk wil de hoogste bestuursrechter zich niet vastpinnen op een daadwerkelijke datum. Hij benadrukte dat de uitspraak dusdanig op papier moet dat deze ook richting geeft voor anderen.