Feestdagen leggen spanningen bloot

De feestdagen naderen en hoewel de reclames op tv gezellige familiediners laten zien, overgoten met blije gezichten en knus kaarslicht, is de praktijk vaak anders. Verwachtingen over hoe lekker en vooral gezellig het straks moet zijn, zorgen voor onderhuidse spanningen.

Daar komt bij dat er in het achterhoofd voortdurend de onzekerheid is over de toekomst. Wat gaat het nieuwe kabinet doen? Blijven er wel genoeg gewasbeschermingsmiddelen beschikbaar? Gaat de stikstofwet wel of niet van tafel? Kunnen we boer blijven en zo ja, kan dat op deze plek? De kerstlampjes kunnen nog zo’n warm licht geven, deze gedachten fietsen er voortdurend doorheen.

Zes uur? Hoe kun je dat nou doen?

Het kan dan een hele opgave zijn om straks ontspannen met de familie aan te schuiven. Als het al zover komt, want het verschil tussen de gezinnen uit de reclames en boerengezinnen is dat op een boerenbedrijf altijd eerst het werk af moet voor men aan tafel kan. En je zult net zien dat er op dat moment een koe gaat kalven. Laat je die haar gang gaan, of blijf je erbij? Een geboorte kan even duren en daar hebben niet alle familieleden evenveel geduld mee. Zeker niet als ze ‘van buiten de sector’ zijn.

Tijdens de feestdagen komen de verschillende achtergronden meer dan ooit naar voren. Melkveehouder Teun Vermeulen weet nog goed dat zijn schoonzus bij haar thuis het kerstdiner wilde organiseren. “Prima natuurlijk. Maar ze bleek iedereen om zes uur te verwachten. Ik dacht: hoe kun je dat nou doen? Dan staan wij in de melkput!”

Diner verplaatsen naar de middag

Hij reageerde verontwaardigd en dat viel vervolgens ook weer verkeerd. “Begrijpelijk”, zegt hij er achteraf over. “Ze had iets georganiseerd en ik schoot dat af. Dat was niet leuk natuurlijk. Maar ik voelde me erg onbegrepen en ik snapte ook niet dat mijn broer haar niets gezegd had. Hij weet toch hoe het op ons bedrijf werkt? Wij hadden bij ons thuis ook heus wel een kerstdiner, maar altijd ’s middags als alle koeien gevoerd waren en de kalfjes melk gehad hadden. Dat wist mijn schoonzus wel, maar kennelijk toch ook weer niet echt. Ze dacht dat je daar wel mee kon schuiven of zoiets.”

Het diner werd éénmalig verplaatst naar de middag, maar de gezinnen eten sindsdien met de feestdagen apart. “Dat was praktischer. Mijn schoonzus en broer wilden het met hun kinderen nou eenmaal ’s avonds en wij kunnen dan niet.” Een scheuring in de familie heeft het niet opgeleverd, het is in goed overleg gegaan. En in plaats van samen dineren, drinken ze nu ’s ochtends koffie met elkaar. Met kerstbrood erbij. Dat is ook leuk, maar jammer vindt Teun het wel. Ergens steekt het nog steeds een beetje: “Een machteloos gevoel. Ik kan die koeien met de kerst toch niet ongemolken laten staan?” Omdat er altijd nog een tikje irritatie zit, wil Teun niet met zijn echte achternaam in ‘de krant.’

Cultuurverschillen vaker bron van spanning

Cultuurverschillen zijn vaker een bron van spanning en rondom kerst en oud en nieuw nog ietsje meer. Gecombineerd met onrealistisch hoge verwachtingen over een gezellige en harmonieuze tijd, kan dat een kruidvat worden. Het verschijnsel is niet nieuw. Al in de jaren zestig van de vorige eeuw signaleerden psychologen dat de feestdagen zoveel stress kunnen opleveren dat ze sluimerende depressies aanwakkeren. Recenter was het de American Psychological Association die decemberstress onderzocht. De conclusie was dat bijna 40% van de feestvierders er last van had; bij veel geënquêteerden was zelfs helemaal geen sprake van een feeststemming.

Daar herkent Jan Eikelboom zich wel in. Ook hij is melkveehouder en ook hij wil niet onder zijn echte achternaam over zijn gevoelens praten. Maar dat december anders is dan anders, vind hij ook. Hij merkt dat hij deze maand melancholischer is en de neiging heeft om terug te blikken. “Daar wordt je niet altijd vrolijker van”, zegt hij.

Doe wat goed voelt

“In de familie is dit jaar nogal wat gebeurd. Mijn vader is overleden en ik had hem beloofd het bedrijf aan de gang te houden. Nu weet ik niet of ik dat wel waar kan maken. We zijn piekbelaster en moeten hier misschien wel weg. Ik ben de derde generatie op deze plek, maar misschien wordt het wel onze laatste Kerst hier. Wie zal het zeggen? Of ik boos ben? Ja dat ook. Op de overheid en al die milieu-activisten. Maar ik ben deze tijd vooral verdrietig. Ooit waren boeren de trots van het land en moet je nu zien. Hoe heeft het toch zover kunnen komen allemaal?”

Wat volgens verschillende agrarische coaches helpt, is om de verwachtingen te temperen die door films en reclames huizenhoog worden opgezweept. Ze hebben niets te maken met het boerenleven waarbij ook op de kerstdagen nog gewerkt moet worden. Doe wat goed voelt voor jou en je gezin en haal je schouders op over hoe anderen het doen. En probeer deze tijd in perspectief te plaatsen. Uiteindelijk zijn het maar een paar dagen en ook die gaan voorbij.