‘De veredelaars laten het zitten’

Verzilting van landbouwgrond is een sluipend probleem dat te weinig aandacht krijgt. Dat zegt Willem Brandenburg, onderzoeker bij het PRI.

Volgens Brandenburg krijgt 150.000 hectare landbouwgrond binnen tien jaar te maken met verzilting. Het is een schatting die hydrologen de wenkbrauwen doet fronsen. Onderzoekers van Deltares, die bezig zijn met een knelpuntenanalyse in de zoetwatervoorziening ten behoeve van het Deltaprogramma, spreken van minder hectares en een langere tijd: ernstige verzilting op 40.000 hectare in een eeuw tijd.

Vorig jaar noemde u voor het eerst die 150.000 hectare. Inmiddels is het onderzoek gevorderd. Blijft bij uw schatting?
“Ja. Elk jaar krijg ik een beetje meer gelijk. Steeds meer mensen worden zenuwachtig. Die zien dat niet alleen in laag- maar ook in hoog Nederland verzilting optreedt, door droogte. Het is allemaal abiotische stress die voortkomt uit verandering in klimaat en waterhuishouding.”

Wat moet er gebeuren?
“Agrosystemen moeten gecheckt worden op hun robuustheid. En de producenten van plantaardig uitgangsmateriaal zouden nadrukkelijker bezig moeten gaan met resistentie tegen verzilting. De veredelaars laten het zitten. We moeten planten hebben die efficiënt produceren bij low input-landbouwsystemen. Welke plant is ideaal onder de nieuwe omstandigheden? De veredeling is nu te veel gericht op het verbeteren van bestaande high input-systemen. Resistentie tegen ziektes en plagen en opbrengstmaximalisatie. Prima hoor, maar de omstandigheden veranderen. De temperatuur wordt hoger terwijl de daglengte gelijk blijft.”

Waar moeten we dan aan denken? Zeekool en zeekraal telen?
“Eerst kun je nagaan welke eigenschappen bij de huidig geteelde gewassen beschikbaar zijn. De familie van de biet, bijvoorbeeld, heeft soorten die tot op het strand groeien, zoals de zeebiet. Die eigenschappen kun je wellicht benutten in de geteelde varianten. Dat moet op de agenda.”

Waarom gebeurt dat onderzoek te weinig, is Nederland te klein?
“Na droogte is zout de grootste bedreiging van de productie wereldwijd. Er is dus wel degelijk een belang voor veredelingsbedrijven. De boer moet straks voor zoet water betalen. Er zijn dus ook financiële belangen.”

Hydrologen vestigen hun hoop op zoetwaterlenzen, bellen zoet water die drijven op zoute ondergrond. Zij zeggen dat met goed management daarvan bedrijven nog een heel eind vooruit kunnen.
“Die zijn ontzettend belangrijk. Maar ze worden dunner. Dat heeft gevolgen voor de manier van boeren die nog mogelijk is. Het gaat om het totale bedrijfssysteem. Een robuust systeem gaat zo efficiënt mogelijk om met het schaarse zoete water, en is bestand tegen tijdelijk zilte omstandigheden. Daar moeten we nu aan werken.”