Dossier renteswaps sleept zich voort

Bedrijven die door een renteswap in de problemen zijn gekomen, moeten nog langer wachten op duidelijkheid. Eind 2015 zou duidelijk moeten zijn wie wel en wie geen compensatie krijgt. Nu stelt de Autoriteit Financiële Markten (AFM) zelf een onafhankelijk onderzoek in waarbij alle dossiers onafhankelijk worden getoetst.

Duizenden MKB-ondernemers hebben vanaf het jaar 2005 renteswaps afgesloten. Een renteswap is een alternatief voor een vaste rente. Met een standaard renteswap wordt het risico van een stijging van de kortlopende variabele rente geruild tegen betaling van een vaste rente. Tot 2005 beperkten banken zich tot het sluiten van renteswaps bij grotere bedrijven, maar in 2005 ontdekten ze het MKB als markt.

Rente steeg niet, maar daalde

In totaal wisten banken bijna 18.000 renteswaps te slijten. Rabobank verkocht 8.000 swaps en ABN Amro 6.000. ING, Deutsche Bank, Van Lanschot en SNS tekenden samen voor de rest. Het product werd agressief in de markt gezet. Circa vijf jaar geleden kwam het product in opspraak. De rente was in de nasleep van de eurocrisis scherp gedaald en talloze MKB-ondernemers kwamen in de problemen.

Swaps duiken in het rood

Bij een dalende rente moet de ondernemer de hoge vaste rente betalen, terwijl de bank daar maar een lage variabele rente tegenover stelt. De swap duikt in het rood. Wie tijdens de looptijd van de swap verkoopt, moet het verschil goedmaken. In sommige gevallen daalde de kredietwaardigheid zodanig dat het onderpand niet meer voldeed. Ondernemers moesten tot tonnen bijstorten. De vraag is of een dergelijk complex product bij niet-financieel deskundigen had moeten worden afgezet.

De land- en tuinbouw wordt relatief hard geraakt. Net als de binnenvaart is de sector kapitaalsintensief. Ondernemers investeren voortdurend in kassen, stallen of machines.

Banken voldoen niet aan norm

Al vier jaar geleden onderzocht de AFM of bij het verstrekken van swaps fouten zijn gemaakt. Het antwoord was ja en banken kregen de kans van 2014 tot eind 2015 schoon schip te maken. Dit mislukte. De AFM besloot laat in 2015 dat de herbeoordeling niet voldeed aan de norm.

De AFM wilde al direct de dossiers laten nalopen door onafhankelijke partijen zoals in het Verenigd Koninkrijk is gebeurd, maar de bankenlobby wist dit te voorkomen. De AFM zelf kan banken niet civielrechtelijk aanpakken en stelt nu een commissie in met drie specialisten. Het drietal rapporteert aan de AFM en moet een collectieve regeling opstellen die voor alle klanten en banken geldt.

Banken stemmen in met onafhankelijke arbiter

De Nederlandse banken werken mee. Deutsche Bank niet. Mogelijk zijn de Duitsers minder bang voor reputatieschade nu ze zich goeddeels uit het Nederlandse MKB aan het terugtrekken zijn. Nederlandse banken kregen de laatste jaren diverse schandalen te verwerken. Zo probeerden Rabobank-medewerkers de geldmarktrente te manipuleren en werd ABN Amro bekritiseerd vanwege hoge bonussen voor het management.

De AFM verwacht dat de beoordeling van de contracten en de daaruit voortvloeiende ‘herstelacties’ voor medio 2017 zullen zijn uitgevoerd. Banken zijn verzocht helder naar klanten te communiceren over compensatie en het beoordelingsproces.