Landbouwdossiers in de ijskast door val van kabinet

Geert Wilders zou voluit op het orgel gaan, voorspelde CDA’er Ab Klink in de zomer van 2010. Hij kreeg gelijk. Afgelopen zaterdag blies zijn PVV de Catshuisonderhandelingen op, waardoor premier Mark Rutte zich genoodzaakt zag het ontslag van zijn minderheidskabinet aan koningin Beatrix aan te bieden. Na 558 dagen is er gisteren een einde gekomen aan één van de meest gewaagde politieke constructies van de afgelopen decennia. Experiment mislukt.

Terwijl VVD, CDA en PVV hun wonden likken, verheugen veel oppositiepartijen zich op verkiezingen. Aanvankelijk werd er gedacht aan september of oktober, maar mogelijk is het al op 27 juni zover. De economische crisis noopt immers tot haast en er zal hoe dan ook flink moeten worden bezuinigd. Vandaag debatteert de Tweede Kamer over de vraag wat er tot het aantreden van een nieuw kabinet moet gebeuren. Zijn er meerderheden te vinden voor de Catshuisplannen? Of worden de meeste onderwerpen controversieel verklaard?

Dat laatste is gebruikelijk en zou betekenen dat het besluitvormingsproces in Den Haag de komende tijd voor een groot deel stil ligt. Welke agrarische onderwerpen op de taboelijst komen, moet zich echter nog aftekenen. Naar de letter van de wet beslist de meerderheid of een dossier al dan niet controversieel verklaard dient te worden, maar in de praktijk krijgen vaak ook minderheden hun zin.

De landbouwcoalitie van CDA, VVD en SGP zal het liefst zo veel mogelijk willen doorpakken. Gezien de stand van de peilingen is er enige haast geboden om ’ondernemersvriendelijke’ besluiten nu te nemen. Daar komt bij dat sommige dossiers, zoals Natura 2000 en de Programmatische Aanpak Stikstof al zo lang voor onduidelijkheid zorgen, dat nóg meer vertraging ongewenst is. De linkse fracties, zeer ontevreden over het beleid van staatssecretaris Henk Bleker (landbouw), zullen zich hier echter met hand en tand tegen verzetten; zij hopen na de verkiezingen het beleid van de afgelopen jaren terug te draaien.

Als er één onderwerp het predikaat controversieel verdient, is het wel de Hedwigepolder, maar of het ook als zodanig wordt bestempeld is nog onduidelijk. Voor de uitkomst van het proces zal het weinig verschil maken: met de ommezwaai van PVV’er Richard de Mos is er zowel voor als na de verkiezingen geen meerderheid voor het tweede plan-Bleker te verwachten; dat kan dus naar de prullenbak.

Op dossiers zoals de afschaffing van product- en waterschappen, megastallen en het natuurbeleid zal voorlopig wel niet veel gebeuren; daar is de Kamer te verdeeld voor. De onderhandelingen in Brussel over het Gemeenschappelijk landbouwbeleid daarentegen kunnen op dezelfde wijze worden voortgezet aangezien er brede steun is voor de kabinetsinzet.

Maar met landbouw houden de meeste politici zich nu even niet bezig. Er moet worden bezuinigd en alle aandacht is erop gericht hoe dit vorm te geven. Dat is niet alleen van belang voor het huishoudboekje van de overheid, maar ook voor het aanzien van Nederland in Europa; juist Den Haag heeft altijd gehamerd op het voldoen aan de 3-procentseis.

Hoe dit bezuinigingspakket er uit zal komen te zien, gaan de partijen nu gezamenlijk bespreken. Mogelijk dient voorlopig het pakket aan maatregelen uit het Catshuisberaad als basis, aangezien voor een groot aantal voorstellen ook oppositiepartijen als PvdA, D66 en Groenlinks wel zijn te porren. Om een klein voorbeeld te noemen: VVD, CDA en PVV hadden al een akkoord bereikt over de afschaffing van de rode diesel, een langgekoesterde wens van de linkse oppositie.

Behalve voor politieke dossiers, heeft de val van het kabinet ook gevolgen voor de betrokken partijen. Rutte beschouwt het mislukken van de samenwerking met de PVV als een nederlaag, maar lijkt weinig averij te hebben opgelopen. En hoewel Wilders de stekker eruit heeft getrokken, lijdt ook hij voorlopig nauwelijks schade. Voor het CDA ligt het anders. Die partij is de afgelopen maanden weggezakt in de peilingen en moet nu aan de bak om het tij te keren. Flink op het orgel, om de woorden van Klink te gebruiken. Maar dan anders.