Is koolstof in de bodem het zwarte goud?

Vastleggen van koolstof

Geen dag gaat er voorbij of er verschijnt wel een bericht met betrekking op de klimaatverandering, afname van biodiversiteit. Het klimaatakkoord van Parijs lijkt een moeilijk te nemen horde voor beleidsmakers door groeiende weerstand en klimaatsceptici. Het is uiterst ingewikkeld om ingrijpend beleid in te voeren voor iets wat soms nauwelijks tastbaar is voor de meeste burgers. Toch zijn verreweg de meeste wetenschappers het erover eens: Het klimaat verandert en we kunnen er wat aan doen! Maar dan moet het wel nu gebeuren. Een daarvan is het terugbrengen van de uitstoot van broeikasgassen. Waarvan CO₂ de grootste is.

Effectieve organische stof

Toch zijn er binnen de landbouw kansen om te werken aan het klimaatprobleem zonder dat er grote kosten aan verbonden zijn. Namelijk het vastleggen van koolstof in de bodem door middel van groenbemesters. De bodem is immers een enorm reservoir van koolstof. De bodem is een dynamisch instrument. Elk jaar groeien de gewassen en deze worden afgevoerd. Gewasresten blijven achter en vormen de eerste aanvoer van koolstof. Door een groenbemester te zaaien blijft het bodemleven actief en kan het groei geven aan de plant. Deze neemt CO₂ op uit de lucht en als de groenbemester afsterft komt deze weer in de bodem terecht als voedsel voor het bodemleven. Een deel blijft na een jaar over, dit noemen we effectieve organische stof. Door slim gebruik van groenbemesters is het mogelijk om de opbrengst aan koolstof te verhogen.

Dit is onderzocht in het project CATCHY. Het blijkt dat als er soortenrijke groenbemestermengsels worden toegepast de opname van koolstof groter is. CATCHY is een 9-jarig onderzoeksproject dat wordt uitgevoerd in Duitsland. Hierin wordt gekeken naar de eigenschappen van groenbemesters. Waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen enkelvoudige groenbemesters en groenbemestermengsels. In dit onderzoek is het mengsel TerraLife® Maispro vergeleken met braak, gele mosterd en een eenvoudige mix met 4 componenten. In dit onderzoek geeft het TerraLife mengsel de hoogste Netto opbrengst koolstof. Deze is significant hoger dan die van braak en gele mosterd. Hierbij is het zo dat braak koolstof verliest door de bodemactiviteit. (zie figuur).

In de video worden de grote verschillen tussen soortenrijke en enkelvoudige groenbemesters in het CATCHY project toegelicht.

Snelle organische stof vergroot bodemweerbaarheid

Naast effectieve organische stof is er nog sprake van snelle organische stof. Dit is organische stof dat ook door fotosynthese tot stand komt. De plant groeit en scheidt bij zijn wortels exudaten uit. Deze exudaten bestaan uit bijvoorbeeld koolstofverbindingen zoals suikers en uit eiwitten. Deze trekken bodemleven aan die hiervan bestaan. Schimmels en bacteriën voeden zich hiermee. Deze labiele organische stof breekt zeer snel af en wordt geconsumeerd. Nieuwe publicaties tonen aan dat deze labiele organische stof heel belangrijk is voor de bodemweerbaarheid. Pathogenen krijgen bij een gezonde hoeveelheid bodemleven veel minder kans. Dit is getest op meer dan 10 meerjarige veldexperimenten waarbij ook rekening is gehouden bij het effect op niet kerende grondbewerking. Hier bleek ook dat bij weinig bodembewerking de bodemweerbaarheid groter was.

Landbouwbeleid Beter bodembeheer en vastleggen van koolstof

Begin mei 2019 presenteerde minister van Landbouw Carola Schouten een hernieuwde visie aangaande kringlooplandbouw. Hierin speelt de bodem een grote rol voor onder andere het vastleggen van koolstof. Dit naar aanleiding van het uitvoeren van het klimaatakkoord van Parijs.

‘Een gezonde bodem is een schatkamer voor onze landbouw en is goed voor de hele samenleving, omdat het invloed heeft op de kwaliteit van ons eten, ons water en onze lucht’, schrijft Carola Schouten in een toelichting.

Er komt extra geld beschikbaar om de rol van de bodem en de opbrengsten daarin verder te onderzoeken. Bij de activiteiten van de overheid krijgt extra koolstofvastlegging door boeren en tuinders prioriteit. Daarmee sluit de minister aan bij de afspraak die daarover is gemaakt in het ontwerp-klimaatakkoord. LNV heeft voor 2019 een klimaatenvelop van 6 miljoen euro ter beschikking. Daaruit zullen kennisprojecten worden gefinancierd, maar ook lopende en nieuwe praktijkprojecten voor koolstofvastlegging en duurzaam bodembeheer.

DSV zaden participeert ook in een aantal onderzoeken waarbij het effect van groenbemestermengsels op de bodem worden onderzocht. Het gebruik van mengsels blijkt goed voor de biodiversiteit en opbouw organische stof. Om de inzet van groenbemestermengsels verder te optimaliseren en af te stemmen op het landbouwbeleid is constant onderzoek nodig.

Welke groenbemester past bij mij? Het groenbemesterkompas van DSV helpt om de keuze van groenbemester te vergemakkelijken.