Update | Hoe zit dat met die kalenderlandbouw?

Dit artikel verscheen eerder op 19 september en is geüpdatet. Zie voor de update kader hieronder.

1 oktober komt eraan. Een datum met een bijna onheilspellende bijklank vanwege de zogeheten kalenderlandbouw die de overheid boeren zou opdragen. Zo hoor je links en rechts dat aardappelen voor 1 oktober verplicht van het land moeten. Maar is dat wel zo? De site van RVO geeft hierover veel informatie. De belangrijkste feiten op een rij.

Lees verder onder het kader

Mais en vanggewassen

Een vanggewas na mais is in delen van het land verplicht. Bovendien geldt er een uiterste datum voor de inzaai van mais. De datum hangt af van de soort mais die je teelt en van het vanggewas.

De verplichting om een vanggewas te zaaien, geldt voor zand- en lössgrond en ook op derogatiebedrijven in de zogeheten NV-gebieden. Dat zijn gebieden die aangemerkt zijn als ‘met nutriënten verontreinigd’. Het gaat in 2023 om de werkgebieden van de waterschappen Hollands Noorderkwartier, Delfland en Brabantse Delta.

Je kunt het vanggewas zaaien als onderzaai tussen de rijen mais of direct na de oogst. Ook kun je na de oogst van snijmais een wintergraan telen als hoofdgewas voor het volgende jaar. Er zijn verschillende deadlines voor de inzaai van het vanggewas, afhankelijk van de soort mais en van het vanggewas. En er is een lijst met toegestane vanggewassen.

Teel je snijmais, dan moet je het vanggewas uiterlijk op 1 oktober (via onderzaai of direct na de oogst) zaaien. Kies je een wintergraan als vanggewas (spelt, triticale, winterrogge, -tarwe en -gerst) dan geldt als uiterste zaaidatum 31 oktober. Het wintergraan geldt in dat geval als hoofdteelt in het volgende jaar. Teel je andere soorten mais (korrelmais, CCM, MKS of biologische (snij)mais), dan gelden dezelfde data, maar is er een extra vanggewas toegestaan, namelijk spelt.

Mengsels na mais

Mengsels van vanggewassen zijn toegestaan met als voorwaarde dat minimaal twee derde van het mengsel bestaat uit een of meer van de vanggewassen op de lijst van RVO. Het mengsel moet in het najaar tot ontwikkeling komen, zo luidt verder het voorschrift.

Zaai je het vanggewas na een teelt snijmais pas tussen 2 oktober en 31 oktober, dan geldt het vanggewas het volgende jaar als hoofdteelt. Dit is ook het geval als je het vanggewas teelt na een andere maissoort, en niet direct na de oogst kunt zaaien.

Je kunt een en ander tot 1 oktober doorgeven in de Gecombineerde opgave. Dit geldt ook als je na 1 oktober gaat zaaien.

De regels omtrent vanggewas na mais zijn verplicht. De NVWA controleert erop. Bij overtreding krijg je een boete, kan de derogatievergunning ingetrokken worden en krijg je mogelijk korting op subsidies. Zelfs strafrechtelijke vervolging behoort tot de mogelijkheden. Dit gaat dan via de strafrechter.

Wintergewassen akkerbouw

De regels voor mais hebben een verplichtend karakter. Wie ze overtreedt, riskeert een boete of erger. Dat is anders met de akkerbouwgewassen op zand- en lössgrond. Daar geldt een keuzemodel en je hebt als akkerbouwer 3 mogelijkheden:

• Uiterlijk 1 oktober een vanggewas zaaien (na oogst of als onderzaai). Er is een lijst met voor dit doel toegestane vanggewassen. Het vanggewas moet minstens tot 1 februari blijven staan. Vernietig je het eerder, dan volgt een korting op de stikstofgebruiksnorm, maar geen boete of sanctie of korting op de GLB-subsidie.
• Een winterteelt. Ook hiervoor is een lijst opgesteld. Er was veel discussie over welke gewassen wel en niet op de lijst zouden komen. Aardappelen staan er uiteindelijk niet op – uitgezonderd een specifieke categorie zetmeelaardappelen, suiker- en voederbieten alleen als je ze na 1 november oogst.
• Kiezen voor een lagere stikstofgebruiksnorm in het volgende jaar, ofwel een korting op die gebruiksnorm. De korting is 5 kilo N per hectare voor de eerste helft van oktober, 10 kilo per hectare bij inzaai tot en met 31 oktober en 20 kilo per hectare bij inzaai na 1 november of als je geen vanggewas inzaait.

Sommige gewassen (wintergranen en grassen) staan zowel op de lijst van winterteelten als die van vanggewassen. Ze gelden alleen als winterteelt als ze het volgende jaar hoofdteelt zijn. Ze moeten dan tot en met 15 mei op het perceel staan. Haal je ze eerder weg, dan is dat geen overtreding (geen straf, boete o.i.d.), maar wordt de winterteelt als vanggewas gezien en gelden de regels die voor vanggewassen gelden.

De korting op de gebruiksnorm wordt berekend op basis van het aantal hectares dat je teelt, maar kun je vervolgens uitsmeren over je hele bedrijf. Dus over de totale hoeveelheid stikstof die je als teler volgend jaar mag gebruiken.

De korting op de stikstofgebruiksnorm is niet zozeer een straf, maar eigenlijk een keuzemogelijkheid. Dat klinkt pietluttig, maar het verschil is belangrijk. Behalve die korting op de stikstofgebruiksnorm staat er geen sanctie op. Het is geen overtreding. De overheid wil wel stimuleren dat gewassen vroeg geoogst worden – dat er tijdig een vanggewas is gezaaid – maar dwingt dat niet af.

Eco-activiteit

Een vanggewas onderzaaien is ook een eco-activiteit in de eco-regeling van het GLB. Wie daaraan meedoet, zit in een andere situatie. Het voorschrift luidt hier dat direct na de oogst van het hoofdgewas het perceel al zichtbaar bedekt moet zijn met het vanggewas. Dit moet tenminste tot 1 december blijven staan.

Eco-activiteiten zijn een resultaats- en geen inspanningsverplichting. Lukt het niet, dan voldoe je niet aan de voorwaarden. Dat heeft financiële gevolgen, maar het is geen overtreding waar sancties op staan.