‘Hoe ga je verder na een overlijden?’

Verlies en rouw horen bij het leven, maar ermee omgaan valt nog niet mee. Boeren stoppen hun gevoel vaak weg door hard te werken.

Het was alweer even geleden dat ik ze voor het laatst bezocht had. Door de drukte hadden we niet zoveel contact meer als vroeger, maar ik wist dat ik altijd welkom was. Ik had me de laatste tijd al vaker voorgenomen weer eens langs te gaan, maar er nog geen tijd voor vrijgemaakt.

Deze keer besloot ik tussen twee bedrijfsbezoeken door even binnen te lopen zoals ik vroeger regelmatig deed.

Weet je het dan nog niet? Hij is vorig jaar overleden

“Ben je alleen?”, vroeg ik haar na mijn begroeting bij binnenkomst. Ze schrok van mijn opmerking en zei: “Weet je het dan nog niet? Hij is vorig jaar overleden.” Ik voelde de grond onder mijn voeten wegzakken en vroeg haar beduusd wat zich had afgespeeld. Na een kort ziekbed was haar man overleden. Boer in hart en nieren. Altijd vrolijk en blij als hij je sprak.

Vorig jaar hadden ze de bedrijfsvoering nog radicaal omgegooid (…); hij heeft het resultaat daarvan niet meer mogen meemaken

Vorig jaar hadden ze de bedrijfsvoering nog radicaal omgegooid en andere keuzes voor de toekomst gemaakt. Hij heeft het resultaat van die keuzes niet meer mee mogen maken.

Natuurlijk mist ze hem elke dag en is ze erg verdrietig. Maar ze is ook vastbesloten en strijdvaardig: “Ik maak het hier af, ik ben nog niet klaar.” En met vallen en opstaan en hulp van familie, vrienden en buren zet ze het bedrijf dapper voort. Ik voel medeleven en respect.

Ingrijpende levensgebeurtenissen

Alleen verder … Zo nu en dan zijn er ondernemers die er alleen voor komen te staan omdat de levenspartner is weggevallen. Het zijn schrijnende situaties. Menselijk drama in optima forma.

Als boer krijg je vroeg af laat te maken met verlieservaringen en rouw. Rouw en verlies heeft niet alleen te maken met afscheid nemen van het leven. Het kan ook te maken hebben met ingrijpende levensgebeurtenissen zoals ziekte, echtscheiding, (plotselinge) grote veranderingen, een bedrijfsongeval, bedrijfsbeëindiging…

Hard werken of je verliezen in het bedrijf

Rouwen is aandacht geven aan dat wat verloren is gegaan en de gevoelens die daarbij horen. Voor veel mensen is dat nog niet makkelijk, niet in de laatste plaats voor boeren. Veel ondernemers stoppen hun gevoelens weg door hard te werken of zich te verliezen in het bedrijf. En het heeft ook geen zin om bij de pakken neer te gaan zitten. Je moet verder. De vraag is vooral: hoe ga je verder?

Als je een been breekt heb je ook een periode van herstel nodig. Bij rouw en verlies is dat niet anders

De ervaring leert dat het goed is om je verlieservaringen te verwerken en er iets mee te doen. Dat is niet makkelijk en wellicht rust er een taboe op. Goede rouw- en verliesverwerking helpt om de kwaliteit van het leven te verbeteren. Dat klinkt misschien vreemd, maar is wel de praktijk. Als je een been breekt heb je ook een periode van herstel nodig. Bij rouw en verlies is dat niet anders.

Breng je gevoel onder woorden

Breng je gevoel onder woorden en laat het waar mogelijk zien, bij voorkeur in een veilige omgeving. De toekomst kan weer goed zijn. Veel zal afhangen of je in staat bent je verliezen te verwerken en zo het leven weer op te pakken.