Geitenproject wordt iets heel anders

Ik moest een project gaan leiden om kasjmier te winnen. De bevolking lachtte me bijna uit. De financier krijgt nu meer waar voor zijn geld, en het helpt de plaatselijke boeren veel meer.

Wereldvoedselorganisatie FAO vroeg me te helpen bij de formulering van wat de verantwoordelijke al een ‘kasjmier-project’ gedoopt had. Kasjmier is zacht onderhaar van bepaalde geitenrassen. Waarschijnlijk kreeg het project zijn naam omdat deze man zelf een paar van die geiten om zijn huis in Zwitserland heeft lopen.
Het project moet plaatsvinden in het meest afgelegen deel van Tadzjikistan, op de grens met Kirgizië, China, India, Pakistan en Afghanistan. Met 38.000 vierkante kilometer en 16.000 mensen in zes dorpen is het daar niet bepaald overbevolkt. Er groeit weinig: het is een semi-aride woestijn op grote hoogte.
In september verwacht je daar nog redelijk weer. Ik kwam aan in Murghab na een spannende vlucht van een uur in een Antonov 28 fourteen seater. Daarbij dacht ik een paar keer dacht dat het vliegtuig de col van 7.000 meter niet zou halen. Daarna volgde nog een zes uur durende rit in een oude Toyota-Landcruiser. In Murghab bleek het ’s nachts op 3.600 meter in september al 10 graden te vriezen en de kachels waren nog niet aan.

Waar zijn de geiten?

Ik verwachtte overal geiten te vinden, maar zag meer yaks en schapen. Uiteindelijk werd me duidelijk dat van de 50.000 kleine herkauwers niet meer dan 30 procent geit was. Bij nadere inspectie van de dieren hadden veel geiten angorawol en geen kasjmier. Dat is het resultaat van vele jaren kruisen met angora-geiten gezonden door de centrale Sovjet-planning.
Kasjmier kan het best uit de geit gekamd worden als die begint te ruien in het voorjaar. Dan houd je een lange vezel. Scheren en dan scheiden verpest de lengte met een paar millimeter, iets wat al kritisch lijkt te zijn. Met twee keer kammen haal je gemiddeld 100 gram kasjmier uit de geit. Dat is tussen 20 en 30 dollar per kilo waard.

De boeren vertelden me dat ze dit jaar voor angorawol 3 tot 4 dollar per kilo van Chinese handelaren hadden gekregen. Daarvan zit 1 tot 1,5 kilo op een geit, dus wie gaat dan op kasjmier fokken? Geitjes van vijf tot zes maanden doen 30 à 40 dollar, de melk van de geit is verwerkt ongeveer 10 dollar per lactatie waard, dus die 2 tot 3 dollar per jaar met veel kammen steekt daar magertjes bij af. Nee, van dat kasjmier worden de mensen in dat afgelegen gebied niet veel wijzer.

Schapen melken om dode lammeren te voorkomen?

Ik ging maar weer thee drinken in hun tenten en stelde vragen over het hoe en wat van hun veehouderij. Dan komen bijzondere verhalen los. De president gaf China onlangs 90.000 hectare van de beste weidegrond. Daarbij moet je je niet iets groens voorstellen, maar een gebied met een paar meer sprieten dan de rest, dus belangrijk in de jaarlijkse trek. Men is bang dat dit het begin van het einde betekent voor deze Kirgizische herders, die nog steeds met hun tenten tussen de zomer- en winterweiden trekken.

Verder blijken dieren die voor het eerst lammeren of kalven in het laatste deel van de dracht veel te verwerpen. Dat kan duiden op brucellose. En als de boeren hun schapen niet melken, dan vallen veel lammeren na een paar weken opeens dood neer. Het bloed? Voer koopt de bevolking niet aan, want het transport naar dit afgelegen gebied is vreselijk duur. Er zijn geen veemarkten, maar handelaren die met meel, olie, thee, zout en suiker langskomen en wel willen ruilen. Het gezegde ‘waar twee ruilen, moet er een huilen’ doet hier ook opgeld. Lammeren brengen in meelequivalenten maar 70 procent op van wat ze kunnen opbrengen als de Kirgiezen ze zelf direct in de hoofdstad verkopen en meel en andere benodigdheden van daar mee terugbrengen. En dan zijn de transportkosten al verdisconteerd. Maar ja, dan moet je georganiseerd zijn en samen willen werken want 10 tot 20 lammetjes vullen geen Kamaz-truck.

Nieuw project: terug naar de basis

De droom van de meneer door wie ik ingehuurd werd van een project dat iedereen aan kasjmier-geiten helpt, alle vrouwen aan het spinnen en sjaaltjes weven waardoor hun leven verbetert is ‘een beetje’ veranderd. Aandacht voor de promotie is nodig, evenals ondersteuning van privé-veeartsen zodat er fatsoenlijk tegen alle te voorkomen ziektes geënt gaat worden, inclusief een vaccinatiefonds om het eerste jaar het hele vaccinatiepakket te kunnen voorfinancieren. Er komt ook een programma voor weidebeheer, centrale aankoop van veevoer van buiten het gebied en kleinschalige irrigatie voor verbouw van wat gras voor hooiwinning (iets anders groeit er niet op deze hoogtes) en activiteiten om de vermarkting van álle producten te verbeteren. Het blijft dus niet alleen bij het verbeteren van de afzet van het kasjmier van die 10 procent van de geiten à raison van 100 gram per geit, dus niet meer dan 150 kilo in totaal per jaar.

Het ombouwen van het oude kolchoz-samenwerkingsverband naar een meer democratische en iedereen dienende boerenorganisatie zal nog de meeste moeite kosten, want dat is niet een kwestie van wat geld ertegenaan gooien. Dat is afhankelijk van de wil van de Kirgiezen die hier wonen om samen hun problemen aan te pakken. Zoiets is essentieel voor mensen die in zo’n geïsoleerd gebied wonen. Alleen dan kunnen ze zich wapenen tegen oprukkende buitenstaanders, of dat nu politici zijn die hun weiden verkwanselen of handelaren die een slaatje uit deze mensen willen slaan.

Foto’s: Anton van Engelen