Alles over mond-en-klauwzeer (MKZ)

Mond-en-klauwzeer (MKZ) is een zeer besmettelijke virale ziekte. De laatste uitbraak van mond-en-klauwzeer in Nederland dateert van 2001. De impact van de MKZ-uitbraak was enorm en honderden rundveebedrijven werden geruimd. 20 jaar later achtervolgde MKZ de rundveesector nog steeds. Pas in 2022 deed het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) een definitieve uitspraak over de rechtmatigheid van een ruiming.

Mond-en-klauwzeer komt voor bij evenhoevige dieren als koeien, varkens, schapen en geiten en verspreidt zich via speeksel, melk, mest en urine van de besmette dieren. Ook is besmetting mogelijk via mensen, dieren en materialen die met besmette dieren in contact kwamen. Bovendien kan mond-en-klauwzeer zich via de lucht verspreiden. Als eenmaal MKZ is vastgesteld, dan wordt export van vee stilgelegd en een ruimingsprotocol geïmplementeerd. Dit veroorzaakt grote economische en emotionele schade.

Hoe wordt MKZ veroorzaakt?

Bij aanvang van mond-en-klauwzeer ontwikkelen de dieren blaasjes rond de bek en de klauwen. Bij aanraking van de blaasjes in de bek laten ze los van het onderliggende weefsel. Ook kunnen blaasjes worden gezien op de lippen, tong, tandvlees, neus en op de uier (spenen). Naast blaasjes hebben dieren met mond- en klauwzeer koorts, een verminderde voedselopname en een sterke daling in melkproductie. Volwassen rundvee gaat er over het algemeen niet aan dood, maar bij jongvee kan de sterfte oplopen tot 100%. Bij jonge dieren en lammeren kan plotselinge sterfte optreden. Varkens, schapen en geiten kunnen ook MKZ krijgen.

Dieren hebben last van hoge koorts, een verminderde voeropname en een dalende melkproductie. Bij schapen zijn de symptomen minder zichtbaar, zoals kleine blaren in de mond en op de kroonrand. MKZ kan ook abortus veroorzaken.

Blauwtong heeft vergelijkbare symptomen als MKZ, maar verspreidt zich via knutten trager in plaats van het directe contact dat bij MKZ voor overdracht nodig is. Bij MKZ worden dieren sneller ziek en is de koortspiek kort en hevig, terwijl blauwtong minder hevige symptomen kent. MKZ veroorzaakt vaak speekselen en abrupte melkdalingen bij meerdere dieren, terwijl bij blauwtong rode neuzen en hevigere neusuitvloeiing vaker voorkomen.

Hoe voorkom en behandel je MKZ?

Mond-en-klauwzeer is volgens de normen van de World Organisation for Animal Health (WOAH) een aangifteplichtige ziekte. Als een dier symptomen van MKZ vertoont, moet dit worden gemeld aan de overheid. Een bedrijf wordt verdacht van mond-en-klauwzeer als ten minste één dier een blaasje ter grootte van een munt van één euro heeft op de bovenkant van de tong, en één of meer dieren een temperatuur hebben van meer dan 40 graden Celsius of laesies op de tong of klauwen.

Er is een vaccin ter voorkoming van mond-en-klauwzeer, maar de ziekte komt voor in een groot aantal verschillende (sub)typen. Bij vaccinatie is het essentieel om te bepalen welk (sub)type een bedreiging is. Het virus is gevoelig voor bepaalde behandelingen en dieren met mond-en-klauwzeer herstellen meestal vanzelf binnen enkele weken. Er bestaat echter risico op secundaire infecties. Een veelvoorkomende secundaire infectie na mond-en-klauwzeer is mastitis.

Als een bedrijf wordt getroffen door MKZ, dan is ruiming van de veestapel de gebruikelijke methode om van het virus af te komen. Afhankelijk van de nabijheid van andere veehouderijen kan het ruimingsprotocol zelfs verder gaan dan alleen het met MKZ besmette bedrijf.


In de videoreportage legt Emma Strous – dierenarts en Europees rundveespecialist bij Royal GD Diergezondheid – uit hoe je de symptomen van MKZ kunt herkennen. Ook vertelt zij welke preventieve maatregelen verdere verspreiding van MKZ zoveel mogelijk kunnen voorkomen.


Vanwege de MKZ-uitbraak in Duitsland stelt de Nederlandse kalversector preventieve maatregelen in, waaronder een tijdelijk afvoerverbod en strikte hygiëneregels. Foto: Frank Uijlenbroek
Vanwege de MKZ-uitbraak in Duitsland stelt de Nederlandse kalversector preventieve maatregelen in, waaronder een tijdelijk afvoerverbod en strikte hygiëneregels. Foto: Frank Uijlenbroek

Lees meer over MKZ