Pieken en dalen

Vóór de hervorming van het EU-zuivelbeleid in 2004 was de melkprijs een toonbeeld van stabiliteit.

Tussen 1990 en 2003 varieerde de gemiddelde melkprijs in Nederland van 28,5 tot 31,3 cent per kg (bij 3,7% vet). De invoerheffingen en uitvoersubsidies, alsmede de quotaregeling, hebben daar ongetwijfeld belangrijk aan bijgedragen.

Na 2004 zijn de fluctuaties aanzienlijk groter: van 24,4 cent in 2009 tot bijna 39 cent in 2014. Het is trouwens frappant dat alleen in 2009 de melkprijs uitkwam beneden het steunniveau van vóór de hervorming. Een gerenommeerd onderzoeksinstituut verwachtte destijds een prijsdaling van een procent of 15. In werkelijkheid was de melkprijs in de tien jaar na de hervorming gemiddeld zo’n 8% hoger dan in de tien jaar daarvoor, dankzij veranderde verhoudingen op de wereldmarkt. Overigens is een groot deel van de prijsstijging ‘opgeslokt’ door hogere kosten.

De quotering heeft de prijsfluctuaties van de afgelopen jaren niet kunnen voorkomen, al waren de schommelingen zonder quota waarschijnlijk nog groter geweest. Als de grootste producent – de melkproductie in de EU is ruim 2,5 keer zo groot als de omvang van de wereldzuivelhandel – de productie in de hand houdt, heeft dat uiteraard een stabiliserend effect op de wereldmarkt, behalve bij een sterke groei van de vraag.

Nu de rem van de quota weg is, zal de melkproductie bij hogere prijzen sneller toenemen, zodat de prijspieken waarschijnlijk korter zullen duren. Omgekeerd zal bij lagere prijzen een inkrimping van de productie trager verlopen. Anders dan onder het regime van de superheffing, brengen de laatste liters in de nieuwe situatie immers meestal meer op dan de variabele kosten (veevoer etc.). Dus blijven melkveehouders langer door produceren. De ervaringen in de melkveehouderij van vóór 1984 of die in varkenshouderij zijn wat dit betreft leerzaam. In principe zal de ‘melkcyclus’ langer duren dan de varkenscyclus. Het is echter niet uitgesloten dat een overaanbod aan melk relatief snel wordt ‘ingehaald’ door een groeiende vraag naar zuivelproducten, zodat de dalen kleiner worden.