‘Overheid zet kwaliteit en voedselveiligheid op het spel’

Den Haag – De overheid zet de kwaliteit en voedselveiligheid op het spel in voorgestelde alternatieven voor de productschappen. Dat constateren organisaties in de pluimvee-, varkens- en kalversector. De controle op kritische stoffen zoals antibiotica en salmonella is volgens de organisaties straks onvoldoende, met alle mogelijke gevolgen van dien voor Nederlands rund-, varkens-, kalfs- en pluimveevlees.

De Productschappen Vee en Vlees en Pluimvee en Eieren kennen verordeningen waarin de controles op kritische stoffen, antibiotica en salmonella (pluimveesector), zijn geregeld. Dergelijke controles maken standaard deel uit van de IKB-systemen. Voor bedrijven die niet deelnemen aan een IKB-systeem regelen verordeningen dat deze ondernemers verplicht zijn een gecertificeerd bedrijf de controles uit te laten voeren, waarbij de resultaten worden gemeld aan het productschap. Bedrijven die in gebreke blijven worden via het tuchtgerecht van de productschappen gesanctioneerd.

De branche- en producentenorganisaties die taken over willen nemen van de productschappen willen de huidige regelgeving zo veel mogelijk in stand houden en hebben daartoe gevraagd om de nodige Algemeen Verbindend Bevoegdheden en erkenningen van de kwaliteitssystemen. Tot nog toe heeft het ministerie geen duidelijke toezeggingen gedaan op dit punt en zijn de onderhandelingen nog gaande.

Volgens Jan Odink van Nepluvi behouden deelnemers aan de IKB-systemen in ieder geval de jaarlijkse controles, omdat ze deel uitmaken van de IKB-regelgeving. De jaarlijks verplichte controles voor bedrijven buiten de IKB-systemen (free riders) verdwijnen echter; ze worden niet opgenomen in de regelgeving van EZ. “Dat is dus een forse stap achteruit”, aldus Odink. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) zou onder het nieuwe regime de bedrijven buiten IKB moeten controleren en sanctioneren. Minister Kamp spreekt in zijn brief over risicogebaseerd toezicht. Odink: “Je moet nog maar afwachten hoe efficiënt en intensief de NVWA-controles worden uitgevoerd. Het kan bijvoorbeeld zo maar zijn dat de eerste controle steekproefsgewijs kosteloos wordt uitgevoerd. Verder is de sanctionering voor overtreders nog totaal niet duidelijk. Op deze manier stimuleer je het free-ridersgedrag, worden de IKB-systemen uitgekleed, gaan we terug in de tijd en kunnen we de voedselveiligheid minder goed garanderen dan we gewend waren”, aldus Odink. “Dat kan ook onze exportpositie bedreigen.”

Topman Henny Swinkels van de VanDrie Group en bestuurslid van het PVV zou het liefst zien dat er een Algemeen Verbindend Verklaring zou komen voor de IKB-systemen. “Voor de kalversector is de Monitoring Kritische Stoffen een essentieel instrument en onderdeel van het IKB-systeem. Dat moeten we behouden. Het zou het makkelijkst zijn als elk bedrijf verplicht zou zijn aangesloten bij een IKB-systeem.” Ook Swinkels zegt er niet gerust op te zijn dat het huidige kwaliteitsniveau dat de sectoren zelf via de productschapsregelgeving hebben opgebouwd in stand kan blijven.

Ook in de varkenssector wordt het probleem onderkend. “De overheid moet zich er wel goed van bewust zijn dat free-ridersgedrag moet worden voorkomen, zegt vakgroepsecretaris Henk Boelrijk van LTO varkenshouderij. “Als we niet uitkijken wordt de bodem onder de huidige kwaliteitssystemen weggehaald.”

In de brief aan de Kamer geeft minister Kamp aan dat hij de private kwaliteitssystemen (IKB) niet in aanmerking wil laten komen voor een AVV (Algemeen Verbindend Verklaring). Wel onderkent hij het gevaar van free-ridersgedrag. Hij zegt toe te willen naar risicogebaseerd toezicht waarbij rekening wordt gehouden met deelname aan de privaatrechtelijke kwaliteitssystemen.