50.000 schapen dood door blauwtong

Onder runderen is de sterfte 40% hoger dan normaal. Zo’n 1.000 koeien zijn gestorven aan blauwtong. Daarnaast veroorzaakt het virus vruchtbaarheidsproblemen bij schapen en runderen als gevolg van blauwtong. Hoewel de uitbraak nu wat lijkt af te zwakken, vreest NVWA-dierenarts Pieter Jacobs voor abortusstormen onder besmette dieren.

Directe financiële steun aan de schapensector zit er vooralsnog niet in. “Als het volgend jaar weer echt fors doorzet, kijken we wat we dan moeten doen. Natuurlijk moeten we serieus kijken wat we moeten doen als de helft van de sector omvalt, want dat zou wel heel desastreus zijn”, aldus Adema. Hij voegt eraan toe dat die 5% sterfte wel iets zegt over de overlevingskans van de sector, maar dat er individuele bedrijven zijn die veel zwaarder zijn getroffen. Met de Europese Commissie lopen wel gesprekken om te kijken naar mogelijkheden voor steun aan de schapensector.

Familie Verhagen zwaar getroffen

De overheid speelt wel een belangrijke aanjaagrol voor de ontwikkeling van een vaccin. LNV betaalt ook onderzoek naar de verspreiding van het virus. Ook betaalt LNV de ontwikkeling van een diermodel door Wageningen Bioveterinary Research, waarmee de werking van een vaccin getoetst kan worden. Inmiddels werken vijf vaccinproducenten aan een vaccin tegen blauwtong. Zij kunnen op zijn snelst over een half jaar een vaccin beschikbaar hebben.

Dat blauwtong vooral emotioneel een zware last is voor veehouders en dierenartsen werd bij het werkbezoek wel duidelijk. Het melkvee- en schapenbedrijf van de familie Verhagen uit Stolkwijk is zwaar getroffen door blauwtong. 42 van de ruim 470 schapen overleden door het virus en ook bij de 160 melkkoeien en 60 stuks jongvee was een aantal dieren ziek. De melkproductie daalde behoorlijk en dieren liepen kreupel.

Willem Alexander reageert begripvol

“Er komt al zoveel op de landbouw af en dan komt er ook nog een dierziekte bij”, zegt Cees Verhagen. “Het gaat je echt niet in je koude kleren zitten. Bedrijfseconomisch loopt het wel, maar het verdienmodel is niet zo braaf. Dan zeggen ze wel ‘als het maar achter de keukendeur blijft’ en dat doet het ook wel, maar de rekeningen komen wel op de keukentafel terecht”, zegt de veehouder tegen de koning.

Willem Alexander reageert begripvol. “Voor mij zijn boeren toch de hoeders van het culturele erfgoed van het platteland. Zonder boeren was er geen stad geweest. Door efficiënte boeren kunnen stedelingen het zich permitteren niet zelf hun voedsel te produceren. Dat mogen stedelingen zich best realiseren.” Ook minister Adema beaamt dit. “Dit zou best vaker verteld mogen worden, want boeren leven nu wel eens met het gevoel van ‘mogen we er nog zijn?’

Melkveehouder Arjan Mulder merkbaar geëmotioneerd

In de schapenstal van Verhagen zijn inmiddels geen zieke dieren meer te zien. Als de veehouder vertelt over de intensieve zorg en behandeling van de schapen en het lijden van de dieren dat hij iedere dag onder ogen moest zien, wordt hij merkbaar emotioneel. De familie stond machteloos tegenover het virus, maar deed er alles aan om de dieren te redden. Een van de dieren wilde dagenlang alleen nog water drinken waarin hooi was gedrenkt. “Als die het redt, krijgt hij een lintje”, had Verhagen tegen zijn vrouw gezegd. Maar het dier redde het ondanks alle inspanningen niet. Ook dierenarts Wim den Hartog vond het zwaar dat er zoveel dieren ziek waren en dat hij zo weinig voor de dieren kon doen. “80 tot 90% van de dieren die ziek werden, ging dood, maar sommige dieren redden het wel, dus je wil toch behandelen om ze beter te krijgen.

Ook melkveehouder Arjan Mulder is merkbaar geëmotioneerd over de blauwtonguitbraak op zijn bedrijf. Het kostte hem twee koeien. De doffe koeien in de stal, merkbaar zieke dieren zorgen ervoor dat hij een stuk minder plezier in het vak heeft dan voorheen. “Het vreet aan je”, zegt hij. Melken gaf hem echt energie, maar nu is dat anders, als hij de beschadigde spenen van de koeien ziet en de lagere melkproductie. Hoewel de piek van de uitbraak op zijn bedrijf achter de rug lijkt en de dieren wel herstellen, melkt hij dagelijks nog steeds 1000 liter minder dan voorheen, zo’n 8 liter per koe. Hij vreest dat de dieren deze lactatie niet meer op hun niveau terug komen.

Geen dode dieren bij melkveehouder Dolf Heijkoop

Biologische melkveehouder Dolf Heijkoop heeft het bedrijf net overgenomen en kreeg te maken met een zware uitbraak van blauwtong op zijn bedrijf. Gelukkig had hij geen dode dieren, maar de melkproductie daalde 20 tot 25%. “Ik moet mijn inkomen toch halen uit melk. Ongeveer 75% van de melkinkomsten gaan op aan kosten, dus als het zo gaat, teren we langzaam in. Maar dat vind ik nog niet eens het allerergste. Als veehouder wil je gewoon het beste voor je dieren, daarom ben ik boer geworden.” Heijkoop vond het vreselijk om zijn dieren te zien lijden. “Dat is echt zo frustrerend!” Hoewel hij weet dat het niet aan hem lag, ging de jonge boer toch twijfelen over zijn eigen kunnen.

Dat blauwtong veel emotionele impact heeft, ervaart ook Piet Boer, voorzitter Zorg om Boer en Tuinder en initiatiefnemer van Taboer. Hij merkt dat er bij de hulplijn voor boeren die er even doorheen zitten wekelijks telefoontjes zijn over blauwtong. “Je ziet dat deze dierziekte opstapelt op de problemen die er al waren in de sector. Het kan net een trigger zijn voor boeren waardoor de spiraal de verkeerde kant op gaat”, aldus Boer. Taboer biedt laagdrempelig een luisterend oor en als dat nodig is worden beller doorverwezen voor hulp.
Ook Jeannette van de Ven, portefeuillehouder gezonde dieren van LTO Nederland zegt dat het emotioneel zwaar is voor veehouders. “Een jaar met slechte prijzen is vervelend, maar dat gaat nog. Maar iedere dag naar een stal met zieke dieren, dat vreet aan je.” Uit een inventarisatie van LTO blijkt dat de bereidheid om te vaccineren onder veehouders enorm is, bijna 100% heeft aangegeven te willen vaccineren.

Vaccinatie enige uitweg

Frederik Schutte, directeur van Fidin zegt dat farmaceuten inmiddels werken aan een vaccin. Hij wijst erop dat de farmaceutische industrie wel erg internationaal georiënteerd is, waardoor alleen een vraag vanuit Nederland te klein is. Doordat Nederland nu samen met België, Frankrijk en Duitsland optrekt, zijn fabrikanten wel bereid om een vaccin te gaan ontwikkelen. Of het vaccin op tijd kan komen voor het virus volgend jaar weer oplaait, is de vraag. Schutte wijst erop dat een vaccin produceren complex is en het vervolgens ook nog getest én geregistreerd moet worden. Volgens Chief Veterinary Officer Wim Pelgrim is vaccinatie de enige uitweg die er is. Hij verwacht dat na een rustigere periode in de winter het virus volgend jaar weer als een olievlek zal verspreiden.

Koning Willem Alexander zegt na afloop van zijn bezoek veel begrip te hebben voor de emoties bij de veehouders en de machteloosheid die zij ervaren tegenover het virus. “Het is daarom heel erg belangrijk dat er snel aan een vaccin wordt gewerkt.”