Makers blauwtongvaccin: ‘Zuid-Afrikaans vaccin tegen blauwtong is goede optie voor Nederland’

Boeren in Zuid-Afrika worstelen al jaren met blauwtong. Met een kudde van 21 miljoen schapen staat er dan ook heel wat op het spel. Blauwtong is in het land een endemische ziekte en is er al bekend sinds 1789. Toen werden Merino-schapen in het land geïmporteerd. Buitenlandse schapenrassen, vooral Britse schapenrassen, zijn erg gevoelig voor de ziekte.

De makers van het Blu-Vax-vaccin

“Het is lang niet altijd dodelijk”, zegt Danie Odendaal, directeur van het Veterinair Netwerk in Zuid-Afrika. “Maar het kan wel tot tal van problemen leiden, en het effect op de lange termijn is bij schapen vaak groot.”

Danie Odendaal is ook consultant, onder meer bij Design Biologix, een bedrijf dat dit jaar het Blu-Vax-vaccin op de markt bracht. Dit vaccin werd eerder gezien als een mogelijke oplossing tegen de opmars van blauwtong in Nederland.

Het Bureau Diergeneesmiddelen in Nederland adviseerde echter om geen vrijstelling te verlenen voor Blu-Vax. Intussen helpt dit vaccin schapenhouders in Zuid-Afrika wel om de ziekte onder controle te houden, zo is de verwachting.

‘We houden blauwtong onder controle met vaccinaties’

“We leven al heel lang met blauwtong en houden het onder controle met vaccinaties”, maakt Odendaal duidelijk. “Maar in de afgelopen jaren had Zuid-Afrika een gebrek aan vaccins. We hebben ons drie jaar lang ernstige zorgen gemaakt over de forse toename van het aantal blauwtonggevallen. Er viel ook veel regen in Zuid-Afrika en de ziekte verspreidt zich sneller wanneer het regent, omdat er dan veel knutten zijn die de dieren besmetten.”

Tot voor kort was het staatsbedrijf Onderstepoort Biological Products het enige bedrijf in Zuid-Afrika dat een (levend) blauwtongvaccin produceerde. “Maar er waren kennelijk problemen ontstaan bij de productie en de vaccins waren gewoon niet verkrijgbaar”, verduidelijkt Odendaal.

“Daarom maakten we een plan voor een nieuw geïnactiveerd vaccin, dat uiteindelijk dit jaar in gebruik is genomen. We hebben net weer de eerste regen gehad en het blauwtong-seizoen breekt straks weer aan, rond de jaarwisseling. Dan kunnen we dus meer veldtesten doen en de effectiviteit van het nieuwe vaccin beter bepalen.”

Het Zuid-Afrikaanse Plaas TV (Boerderij TV) interviewt Dr. Marco Romito van het Onderstepoort Veterinary Institute. Hij vertelt over de mogelijkheden om schapen tegen blauwtong te vaccineren. De video start bij het item over blauwtong (minuut 3:48). Het deel over vaccineren tegen blauwtong begint bij minuut 7:06. Meer videoreportages over de landbouw vind je in het YouTube-kanaal van Boerderij.

“De behandeling van zieke dieren bestaat uit pijnbestrijding en we geven nog een ontstekingsremmer. De schapen die niet kunnen staan of drinken, geef je onder dwang vocht. Meer kun je niet doen. En als het niet wil moet je euthanaseren.” Dit zegt schapenhouder Paul Aalbers in de Boerderij Reportage ‘Blauwtong bij schapen’. Meer videoreportages vind je in het YouTube-kanaal van Boerderij.

Veel belangstelling voor Blu-Vax-vaccin

Er is grote belangstelling voor het nieuwe Blu-Vax-vaccin. Het wordt op grote schaal ingezet in de strijd tegen blauwtong in Zuid-Afrika. Het was gezien het tekort aan vaccins ook hard nodig, zegt Karen Nel, CEO van Design Biologix.

“Blauwtong blijft altijd een bedreiging in Zuid-Afrika. De ziekte blijft een uitdaging door de grote aanwezigheid van vectoren – de organismen die blauwtong bij zich dragen en de ziekte overbrengen op schapen of runderen via steken of bijten. Vooral tijdens het regenseizoen.”

Met een goed vaccinatieschema is de ziekte goed onder controle te houden, benadrukt ze. “Vaccinatie kan klinische ziekten voorkomen en de verspreiding en circulatie van blauwtong onder schapen verminderen. We hebben het virus ook vaak in runderen aangetroffen. Maar het lijkt ze niet ziek te maken.”

Volgens Nel heeft Design Biologix voldoende vaccins beschikbaar. “Sinds we de registratie hebben ontvangen, in mei dit jaar, produceren we de afzonderlijke serotypen in bulk. Sinds de registratie hebben we ongeveer 3 miljoen doses van het vaccin verkocht.”

‘Ik begrijp niet goed waarom Nederland het vaccin niet gebruikt’

Danie Odendaal meent dat het Blu-Vax-vaccin een goede optie zou zijn voor Nederland. “Ze hebben eersteklas faciliteiten”, beklemtoont hij. “Ik begrijp niet goed waarom Nederland het niet gebruikt. Maar aan de andere kant gaat Nederland straks de winter in. Dat zal de uitbraak stoppen omdat het te koud is, verwacht ik, want het is een seizoensgebonden ziekte.”

“We begrijpen nog niet goed hoe het virus zich buiten de seizoenen handhaaft. We weten dat in Zuid-Afrika wilde dieren geïnfecteerd raken en niet ziek worden. Maar knutten voeden zich met hun bloed, terwijl het virus daarin circuleert. Ook runderen zijn vaak dragers van het blauwtongvirus en ze kunnen het virus vermenigvuldigen. En knutten houden van runderen. Nog meer dan van schapen.”

Odendaal beklemtoont dat nu moeilijk valt te zeggen of het blauwtongvirus na de winter volledig is verdwenen, of dat het weer een uitbraak veroorzaakt in Nederland. “Als de knutten en het virus niet de winter doorkomen, dan zal het virus uitsterven”, legt hij uit.

Immuun schaap draagt geen virus mee

“Echt voorspellen kunnen we het niet. Het is een heel gecompliceerde ziekte. Maar het effect van een uitbraak is veel groter in Nederland dan in Zuid-Afrika, omdat Nederlandse schapen en runderen voor het eerst besmet raken.”

Uit een rapport van de Zuid-Afrikaanse deskundige Baltus Erasmus blijkt dat er minstens 21 serotypen van het blauwtongvirus in Zuid-Afrika voorkomen. Alle virussen in een specifiek serotype bieden volledige kruisbescherming tegen elkaar, maar antilichamen tegen één serotype zullen virussen van andere serotypen niet volledig neutraliseren.

Een schaap dat hersteld is van blauwtong zal daarom alleen immuun zijn tegen het serotype dat het heeft opgelopen en niet tegen andere serotypen. Een schaap dat na besmetting immuun is, draagt geen virus meer bij zich mee.

Het is onduidelijk hoeveel schapen er zijn gestorven in Zuid-Afrika tijdens de blauwtongcrisis in de afgelopen drie jaar. “Die cijfers kunnen we niet produceren”, zegt Odendaal. “Boeren bellen meestal niet eens een dierenarts als ze een schaap met de ziekte aantreffen. Het komt zo vaak voor. Het enige wat ze kunnen doen is wat ontstekingsremmers en zacht voer geven.