Uiersmet onopvallende maar hardnekkige aandoening

In Nederland kampt naar schatting zo’n 5% van de melkkoeien met UCD (Udder Cleft Dermatitis), in de volksmond ‘uiersmet’. Het is een aantasting van de huid van de uier, meestal tussen de voorkwartieren en/of aan de rand van de aanhechting van de uier aan de buikwand. De aandoening op deze plaatsen zie je eigenlijk bijna alleen bij oudere koeien. Bij vaarzen wordt ook wel uiersmet vastgesteld, maar dan betreft het vaak een beschadiging van de huid aan de zijkant van de achteruier die, door soms overmatige bolling, tegen de binnenzijde van de achterpoot schuurt.

Bij het UGA-team van Royal GD heerst de indruk dat het aantal gevallen van uiersmet iets toe lijkt te nemen. “We merken dat aan de aandacht voor en vragen van dierenartsen, maar ook van vragen van veehouders uit de praktijk. Ook tijdens bedrijfsbezoeken op melkveebedrijven, wordt uiersmet met enige regelmaat gesignaleerd”, stelt Betsie Krattley, rundveedierenarts bij GD.

Vaak laat ontdekt

Vaak wordt uiersmet pas in een laat stadium ontdekt. De koeien hebben er op zich niet zoveel last van en de locatie tussen de voorkwartieren of de aanhechting van de uier met de buikwand is niet een plek die je direct in het zicht hebt tijdens het melken. Krattley: “Mogelijk nog wel enigszins in een visgraatmelkstal, maar in zij-aan-zij opstellingen kan je het eenvoudigweg niet zien. En bij robotbedrijven zien de veehouders de uier vanaf de onderzijde natuurlijk nog veel minder vaak.”

De plaats van voorkomen van uiersmet is meestal niet een die je direct in het zicht hebt

Mild en ernstig

In de aantasting van de uierhuid wordt onderscheid gemaakt tussen milde en ernstige uiersmet. Bij een milde vorm is er een onrustige huid die vaak wat rood aandoet. In ernstige gevallen is de huid kapot en kunnen er bloedingen voorkomen. Om meer bekendheid te geven aan dit probleem, heeft GD recent een overzicht met informatie op haar website geplaatst met foto’s die het herkennen van het probleem door veehouders kunnen vereenvoudigen.

De prognose voor een dier met ernstige uiersmet is vaak niet best. Ten eerste duurt het heel lang voor huid geneest. “De huid geneest vanaf de buitenzijde naar binnen, met ongeveer één millimeter per dag. Een ernstige wond kan zomaar 5 centimeter groot zijn, dus dan duurt het zeker een maand voor het genezen is”, licht Krattley toe.

Ten tweede vraagt behandeling ook nog heel veel werk van de veehouder, want je moet het regelmatig, liefst twee keer per week, schoonmaken. Dat moet voorzichtig gebeuren. Eventueel aanhangend vuil, zaagsel en korsten moeten verwijderd worden en de wond moet schoon zijn voor je gaat behandelen. Er is slechts één middel geregistreerd dat een aantoonbare werking heeft op uiersmet. Dit middel komt uit de humane geneeskunde, maar is inmiddels ook geregistreerd voor toepassing bij runderen. De dierenarts kan je daarin verder adviseren.

_{Tekst gaat door onder foto}

Geen specifieke verwekker

Zelfs als een wond geneest, lijken de koeien in de volgende lactatie toch weer meer vatbaar. Krattley merkt dan ook in de praktijk dat boeren er voor kiezen een dier met ernstige uiersmet soms niet meer te insemineren en op termijn af te voeren. “Een dier compleet onder de antibiotica zetten, is ook geen optie. Er zijn meerdere antibiotica onderzocht en er was geen effect.”

Voor uiersmet is nog geen bekende oorzaak. Er zijn in de wetenschappelijke literatuur meerdere onderzoeken gepubliceerd in de zoektocht naar een mogelijke oorzakelijke verwekker. Krattley: “Er is lang gedacht dat de bacterie Treponema, die ook een rol speelt bij Mortellaro, de veroorzaker van uiersmet zou kunnen zijn, maar dat is tot nu toe nooit bewezen. De testen blijken aspecifiek. Dat betekent dat er geen bacterie kan worden aangewezen die mogelijk hoofdverantwoordelijk is voor het ontstaan van de aandoening. Waarschijnlijk betreft uiersmet dan ook een multifactoriële ziekte.”

Risicofactoren

Volgens Krattley zijn er in de wetenschappelijke literatuur risicofactoren beschreven. Zo spelen leeftijd en productiviteit een rol. Hoe ouder het dier en hoe meer productief, hoe groter de kans op een aantasting. Ook lijkt het ene ras meer ontvankelijk dan het ander. Maar ook hier zijn nog geen harde aanwijzingen voor. Ook de mate van de hoek tussen vooruier en aanhechting van de buikwand heeft invloed. Mogelijk is de huid daar kwetsbaarder of schuurt de huid daar wat meer, wat kan leiden tot een vervelende huidontsteking.

Longontsteking

Een bijkomend vervelend aspect is dat de huidontsteking ‘naar binnen kan slaan’. De bacteriën komen dan in de bloedbaan van het dier en kunnen elders in het lichaam een ontsteking veroorzaken. Dat is dan een zogenoemde secundaire ziekte. “Er is bijvoorbeeld een relatie met een uitgezaaide longontsteking. Dat laatste valt bij de veehouders wel op, en als ze via de dierenarts aan een behandeling beginnen, is het effect vaak onvoldoende en dus teleurstellend. Dierenartsen zouden bij dit soort aandoeningen ook vaker de relatie kunnen leggen met een verwonding op een andere locatie die er aan ten grondslag kan liggen”, zo geeft Krattley aan.

Een vervelend aspect is dat uiersmet ‘naar binnen kan slaan’, en leidt tot bijvoorbeeld longontsteking

Vroeg opsporen

Vroegtijdig signaleren en behandelen, lijkt vooralsnog de enige remedie tegen uiersmet en de negatieve aspecten ervan. Dan moet de veehouder dus actief alle uiers van de koeien aan de onderzijde inspecteren. Een lastige klus en ook niet ongevaarlijk als je met je hoofd zo’n eind onder de koe moet kruipen. De oplossing ligt in het werken met een spiegeltje op een soort selfiestick. Doe dat één keer per maand om erger te voorkomen.