Bestuurder Nederlands Zuivelmuseum vecht voor voortbestaan: ‘Zuivel is deel van ons erfgoed’

Het Nederlands Zuivelmuseum in het Gelderse Wapenveld komt geld tekort om volgend seizoen de deuren weer te openen. Wim van Dommelen (69) van het stichtingsbestuur heeft goede hoop dat partijen uit de zuivelketen en de gemeente hun portemonnee gaan trekken. “Onze collectie van gras tot glas dekt de hele keten. Dat mag toch niet verloren gaan?”

Wim van Dommelen wil er niet aan denken. Er hangen donkere wolken boven het Nederlands Zuivelmuseum in Wapenveld (Gld.). Dat weet hij als vicevoorzitter van het stichtingsbestuur als geen ander. Het is een kwestie van geld. Zoals het er nu voor staat, kan de huur van het pand in 2025 niet worden opgebracht. Dat zou het einde betekenen van het museum.

Geen standaard landbouwmuseum

“We hebben het over nog geen €40.000 per jaar”, zegt Van Dommelen. “Dit museum vertelt een prachtig verhaal, het verhaal van een sector die ons land ontzettend veel heeft gebracht. Zuivel zit in onze genen, het behoort tot ons nationaal erfgoed. Dit museum laten we toch niet verloren gaan? Nee, dat gaat niet gebeuren. Dat geld moeten we binnen kunnen halen.”

Na een lange aanloop, vooral door corona, opende het museum in 2021 zijn deuren voor het grote publiek. Het is gevestigd in de historische IJsselboerderij Erve IJzerman. De overgrootvader van Van Dommelen was in het begin van de vorige eeuw pachter op deze monumentale boerderij. Het is een van de redenen dat hij vanaf het begin nauw betrokken is bij de opzet van het museum. Ook belangrijk, hij heeft een financiële achtergrond en werkte onder meer op het ministerie van Financiën. Toen hij met pensioen ging, hadden ze hem algauw in beeld. Slim om deze man in het stichtingsbestuur op te nemen. Natuurlijk zei hij ja.

Het Nederlands Zuivelmuseum is geen standaard landbouwmuseum met, in de woorden van Van Dommelen, ‘duizenden spullen, prullen en bordjes’. Slechts een klein deel van de verzamelde attributen is in het museum te zien. “Ik schat 10%. Als je de bezoeker wilt verrassen en verwonderen dan moet je uitgaan van het verhaal over de zuivel in ons land en vervolgens daar de dingen bij laten zien die passend zijn. Niet andersom.”

Zuivelverhaal rond thema’s

Om het oer-Hollandse zuivelverhaal breed neer te zetten, is gekozen voor acht thema’s. Zoals ‘hoe maakt de koe melk?’, ‘welke producten maken we van melk?’ en ‘hoe worden we verleid door reclame over zuivel?’. “In feite vertellen we via die thematische aanpak het hele verhaal van gras tot glas. Wist u bijvoorbeeld dat je van melk ook melkwol kunt maken, een eiwitvezel uit de caseïne uit melk?” Hij wist dat zelf overigens ook niet. “Maar nu wel.”

We nemen geen stelling in, maar willen wel over actuele zuivelkwesties informeren

Bij het thema distributie is een scala aan vervoermiddelen te zien waarmee zuivelproducten naar de consument werden getransporteerd. Bijvoorbeeld de hondenkar. “Die werd gebruikt door melkhandelaren die geen geld hadden om een paard te onderhouden. Bijzonder is dat in het begin van de vorige eeuw een anti-trekhondenbond bestond die hiertegen protesteerde. De voorzitster kwam trouwens hier uit Wapenveld.”

Dit jaar is een negende thema aan de tentoonstelling toegevoegd. Dat gaat over de maatschappelijke actualiteit rond de sector. “Zuivel staat in het brandpunt van de belangstelling. Dierwelzijn, stikstof, landschap, noem maar op, zuivel heeft ermee te maken. In ons museum nemen we geen stelling in, maar willen we wel over deze actuele kwesties informeren. Hopelijk leidt dat tot een gesprek tussen de bezoekers.”

Steun vanuit de keten

Op de zolder van het museum hangen lakens met stellingen, bijvoorbeeld ‘no farmer, no food’. Op briefjes kunnen bezoekers hun reactie geven en ophangen. “Dat leidt tot gesprekken tussen bezoekers”, zegt Van Dommelen. “Dat heb ik zelf verschillende keren meegemaakt. Voor- en tegenstanders vertellen wat ze vinden. Nog belangrijker, ze luisteren naar elkaar. Mooi toch?”

Hij gaat er helemaal van uit dat het lukt om de financiën van het museum op orde te brengen. “We hebben het museum ingericht, er zijn uitgewerkte plannen om de informatievoorziening te moderniseren, tientallen gemotiveerde vrijwilligers steken hun handen uit de mouwen. Ik heb goede hoop dat partijen uit de zuivelketen hun portemonnee gaan trekken. Het voortbestaan van ons museum en daarmee hun kostbare erfgoed, is zeker in hun belang.”