Boerin zit klem tussen man en opvolger

Bij ruzies probeert ze de zaak te sussen maar ze raakt er juist verstrikt in. ‘Elke boerin herkent dit.’

Stelt u zich deze situatie eens voor: vader en zoon hebben een flink verschil van mening. Hun frustraties hierover en over elkaar leggen ze neer bij de vrouw die voor de een hun vrouw is en voor de ander hun moeder. Vader foetert bijvoorbeeld: ‘Die jongen wil altijd maar geld uitgeven, zeg jij er nou ook eens wat van!’ De zoon moppert op zijn beurt: ‘Als we niet investeren komen we nooit vooruit, zeg jij nou eens dat vader niet zo krenterig moet doen!’

Zij merkt de spanningen natuurlijk wel en omdat ze van zowel de vader als de zoon houdt, wil ze er iets aan doen. Maar wat? Voor ze het weet komt ze in een trechter terecht en wordt ze meegezogen in het conflict. Daardoor nemen de spanningen in het gezin eerder toe dan af want als ze de zoon steunt, voelt haar echtgenoot zich in de steek gelaten en als ze haar man steunt, voelt de zoon zich achtergesteld. En zij voelt zich ellendig in beide situaties.

Diepere oorzaak

“Elke boerin herkent dit”, meent agrarisch mediator Truke Zeinstra. “En om de spanning te verminderen, probeert ze de boel te sussen. Maar daarmee los je in feite niets op. Want de dieper liggende oorzaak van het conflict blijft onbesproken.”

Die diepere oorzaak kan van alles zijn. Het kan zijn dat vader zelf een moeizaam overnameproces gehad heeft, er kan angst achter zitten om het bedrijf los te laten, er kan gebrek aan vertrouwen zijn dat de opvolger het echt wel goed zal doen, misschien maakt vader zich zorgen dat hij na de bedrijfsovername aan de kant gezet wordt, karakters kunnen botsen, noem maar op.

Bedrijfsopvolging

Het proces van bedrijfsopvolging gaat zelden van een leien dakje, en is voor elk boerengezin een spannende en intensieve periode. Hoewel er veel aandacht is voor de financiële kant van de zaak, blijft de communicatie een heikel punt. Dat alle gezinsleden bij het proces betrokken moeten worden, is wel bekend, maar het gebeurt nog steeds niet altijd. En de lastige positie van boerinnen, komt al helemaal niet aan bod.

Haar positie is misschien wel de lastigste want ze is niet alleen echtgenote en moeder, maar vaak ook maat of vennoot. Ze zit juridisch in het bedrijf en is daarmee ook zakelijk gezien partij. “Dat je betrokken raakt bij conflicten tussen vader en zoon, is bijna niet te vermijden”, zegt Zeinstra. “En dat hoeft niet erg te zijn. Je mag als echtgenote best zeggen: laat die jongen nou, of: geef hem gewoon wat ruimte. En je kunt tegen je zoon best zeggen: heb een beetje geduld met je vader, je weet toch hoe hij is?’

Maar dit soort bemiddeling komt meer in de buurt van de gemoederen een beetje tot bedaren brengen. “Dat is niet verkeerd, maar als je het dagelijks moet doen, is er toch meer aan de hand. Dan krijg je wel de rol van bemiddelaar toebedeeld, maar je kunt dat gewoon niet zijn omdat je als boerin deel uitmaakt van het systeem waarin het conflict speelt. Ze kan vanwege haar betrokkenheid niet de afstand nemen die nodig is om te bemiddelen bij diepgaande conflicten.”

Bemiddelende buitenstaander

“Stel dat vader en zoon door elkaar beginnen te praten. Dat gaat steeds harder want ze willen allebei gehoord worden maar naar elkaar luisteren doen ze niet. Als de boerin – tevens echtgenote en moeder – dan ingrijpt, loopt ze de kans dat de anderen zich ineens tegen haar keren of aangeven dat ze het niet begrijpt. Haar inmenging wordt dan ineens niet geaccepteerd. Haar rol als moeder en echtgenote wordt geaccepteerd, die van zakelijke gesprekspartner niet altijd, maar die van bemiddelende buitenstaander niet. Het vraagt best een krachtige houding om dan overeind te blijven en te zeggen: zo komen we er niet uit, we gaan hulp inschakelen.”

Waarschijnlijk wordt dan tegengesputterd want externe hulp kost geld en kom kom, overal is wel eens wat. Agrarisch coach Dik Veefkind heeft als tip om dan toch door te vragen: is dit wat jullie willen? Willen jullie zo met elkaar om blijven gaan en zo nee, wat gaan jullie dan doen om het op te lossen? “Het is belangrijk dat het probleem daar neergelegd wordt waar het ook echt zit. Lukt het niet om eruit te komen, dan is mijn advies altijd: blijf niet doormodderen maar schakel externe hulp in.”

Ook Zeinstra raadt boerinnen aan om, hoe moeilijk ook, zo vroeg mogelijk hulp in te schakelen als ze last hebben van de spanningen die de conflicten tussen vader en opvolger met zich meebrengen. “Hoe eerder hoe beter, want in een vroeg stadium kun je nog succes hebben. Als alle partijen zich al helemaal hebben ingegraven, wordt dat een stuk moeilijker.”