Voormalige Oost-Duitse kolchozen zijn toekomstmodel voor gangbare gezinsbedrijven

De onder de coöperatieve vlag beheerde voormalige DDR-kolchozen (Landwirtschafliche Produktionsgenossenschaften, ofwel LPG’s) vieren hun zilveren jubileum.

Volgens belangenbehartiger het Deutsche Raiffeisenverband spelen ze zowel in de landbouwproductie als op maatschappelijk gebied een buitengewoon belangrijke rol op het structuurzwakke Oost-Duitse platteland. Bovendien is het coöperatieve meergezinsbedrijf een toekomstmodel, vindt de federatie.

LPG’s drukken stempel op landbouw

De tot coöperatieve bedrijven omgevormde zogenoemde Landwirtschaftliche Produktionsgenossenschaften (LPG’s) van de voormalige DDR drukken nog steeds een behoorlijk stempel op de landbouw in de nieuwe Duitse deelstaten. En het ziet er niet naar uit dat het anders wordt.

In het kader van de Wiedervereiniging per oktober 1990, kregen de LPG’s – opgericht naar het model van de kolchozen in de ook al voormalige Sovjet-Unie – van de wetgever een jaar de tijd om zich op te heffen, of om te vormen. Uiterlijk met het einde van 1991 moest de operatie zijn voltooid. De coöperaties herdenken momenteel derhalve hun zilveren jubileum.

900 coöperatieve bedrijven over

Van de 4.500 LPG’s gingen er 3.000 als private ondernemingen verder, maar 1.500 besloten de bedrijvigheid voort te zetten als coöperatieve vereniging. Daarvan zijn er een kwart eeuw later als gevolg van onder meer de structuurontwikkeling, fusies en verkoop van grond aan private ondernemers weliswaar nog maar 900 over, maar dat neemt niet weg dat ze 25% van het landbouwareaal in de oostelijke deelstaten in beheer hebben.

In de veeteelt is het aandeel van de ‘Agrargenossenschaften’, zoals ze officieel worden genoemd, volgens de federatie van het landbouwcoöperatieve bedrijfsleven, het Deutsche Raiffeisenverband (DRV), nog aanzienlijk hoger. Pure akkerbouwbedrijven zijn deze bedrijven maar zelden. Gemiddeld beheren de coöperaties 1.800 hectare met 44 leden. Dat komt neer op 41 hectare per lid.

Voordeel van samenwerking op grootschalige bedrijven

Het Raiffeisenverband roemt in zijn jubileumterugblik de grote stabiliteit van de Agrargenossenschaften. Doorslaggevend daarvoor is naar de visie van de federatie, dat ze de productie spreiden over meerdere takken, waaronder energiewinning met vergistingsinstallaties en windturbines. Daarbij is het voordeel van de samenwerking op deze grootschalige bedrijven, dat er sprake is van geregelde werktijden en probleemloze vervanging bij ziekte en vakanties.

Wat het Raiffeisenverband betreft zijn de Agrargenossenschaften zo ook een toekomstmodel voor de gangbare eengezinsbedrijven in de landbouw. Desondanks heeft het coöperatieve model in de oude deelstaten nauwelijks tot geen navolging gevonden.

‘Agrargenossenschaften zijn een groeimotor’

De plattelandsregio’s in de nieuwe deelstaten zijn vandaag de dag duidelijke randgebieden, die worden geconfronteerd met vergrijzing en teruglopende bevolkingsaantallen. Zonder de Agrargenossenschaften zouden de gevolgen daarvan voor het leefmilieu en de infrastructuur nog ernstiger zijn dan nu al het geval is, meent het Raiffeisenverband. DRV-voorzitter Manfred Nüssel in zijn feestrede: “De Agrargenossenschaften nemen belangrijke taken en dienstverleningsvoorzieningen over en zijn tegelijkertijd een groeimotor. Zij creëren en houden talrijke arbeidsplaatsen en opleidingsmogelijkheden in stand. Duizenden scholieren leren in de Agrargenossenschaften het veelvormige beroepsspectrum van de landbouw kennen en waarderen.”

Belangrijke economische en maatschappelijke rol

Gemiddeld hebben de coöperatieve landbouwbedrijven 25 medewerkers. Bij elkaar zijn dat 23.000 sociale verzekeringsplichtige arbeidsplaatsen. De ondernemingen spelen sowieso in de kleine gemeentes waarin ze zijn gevestigd een belangrijke economische en maatschappelijke rol. Ze zorgen bijvoorbeeld voor het onderhoud van de gemeentelijke groenvoorzieningen, en voor bijvoorbeeld het sneeuwruimen en zoutstrooien op de wegen.