‘Nederland wil niet weten dat boeren problemen kunnen hebben’

Ook boeren kunnen mentaal in de knoop zitten maar de signalen worden niet herkend. Dat moet anders, vindt Lizzy van Leeuwen.

Woensdag verschijnt het boek ‘De hanenbalken’ dat handelt over zelfmoord op het platteland. De afgelopen dagen was er al veel ophef over. Auteur en antropologe Lizzy van Leeuwen kreeg boze reacties van mensen die haar adviseerden eerst met cijfers te komen voordat ze iets als een probleem lanceert. “Een kip-ei-verhaal”, zegt ze. “Want juist doordat er geen cijfers zijn, wéét je niet of er een probleem is. Maar mag je er daarom niet over schrijven?”

Het onderwerp ligt duidelijk gevoelig. Niet alleen in boerenkringen is praten over psychosociale problemen ‘not done’. Ook de rest van Nederland wil eigenlijk niet weten dat boeren problemen kunnen hebben, merkte Van Leeuwen. “Was dit boek over bakkers gegaan, dan had het lang zoveel ophef niet veroorzaakt. Boeren nemen een bepaalde plek in onze samenleving in. We willen ontzettend graag vasthouden aan het idyllische beeld.”

Maar het gaat niet altijd goed, alleen valt dat niet zo op. “Boeren vertalen een psychosociaal probleem vaak op een fysieke manier. Ze slapen slecht, hebben veel hoofdpijn en intussen werken ze gewoon door, want de koeien moeten toch gemolken worden. Hun omgeving en ook hulpverleners herkennen de signalen daarom niet als een depressie. Boeren zelf trouwens ook niet altijd. En als ze dat wel doen, waar moeten ze dan terecht? Ze hebben vaak geen idee.”

Meer aandacht voor het onderwerp, dat is wat Van Leeuwen wil bereiken. Meer aandacht die leidt tot preventie. Ze stelt vast dat daar in andere landen veel meer aan wordt gedaan. In bijvoorbeeld Australië, India, Engeland en Amerika worden wél gegevens bijgehouden over het aantal zelfdodingen per beroepsgroep en daaruit blijkt dat boeren een risicogroep vormen. Of dat in Nederland ook zo is, weet Van Leeuwen niet. Wel refereert ze aan het Maandblad Geestelijke Volksgezondheid waarin een psychiater in 2005 schreef dat ook in Nederland onder boeren vermoedelijk een verhoogd suïciderisico is en dat dat verder moest worden onderzocht. Wachten op onderzoeksresultaten raadde hij af, er moesten meteen preventieprojecten gestart worden.

Van Leeuwen: “Met die aanbeveling is niets gedaan. In andere landen doet men wel aan preventie. In Australië worden bijvoorbeeld bij droogte tijdig psychologen en andere geestelijke hulpverleners ingevlogen.”

Ze hoopt dat haar boek tot nadenken stemt en dat er nu wel actie komt op gebied van preventie en voorlichting. “Ik zeg helemaal niet dat alle boeren zielig zijn, maar ik stel wel vast dat als ze problemen hebben, we daar nogal merkwaardig mee omgaan. We stoppen het weg, maar dat is verkeerd. We moeten luisteren naar de boeren.”