Subsidie landbouwtransitie inzet Duitse verkiezingen

Zowel Duitse landbouworganisaties als natuur- en milieuclubs reageren overwegend positief op het eindrapport van de ZKL-Toekomstcommissie voor een transitie in de Duitse landbouw en veehouderij. De broodnodige vernieuwing kan betaald worden door verhoging van de btw op voedselwaren.

De ZKL-Toekomstcommissie, een werkgroep van gezaghebbende deskundigen, kwam vorige week met een concretere uitwerking van haar al eerder gepresenteerde voorstellen voor een transitie in de Duitse landbouw en veehouderij, ditmaal inclusief een aanbeveling voor financiering ervan. De inmiddels gevallen Duitse stoplichtcoalitie van SPD, Bündnis 90/Die Grünen en FDP had gevraagd om een financieel onderbouwd plan, nadat de coalitie zelf geen overeenstemming over de dekking ervan kon bereiken.

Wie betaalt mee?

De commissie stelt voor om de vernieuwing in de veehouderij met enkele miljarden euro’s mede te financieren. Het geld is vooral bedoeld voor vernieuwing van stallen, met het oog op dierenwelzijn, in de melkveehouderij en varkenshouderij.

Tot nu toe verschilden de Duitse politieke partijen van mening over de vraag hoeveel de agrarisch ondernemers zelf zouden moeten meebetalen en hoeveel de overheid zou moeten bijdragen. Daarover doet de commissie nog geen aanbeveling. Bovendien is het de vraag of die overheidsbijdrage betaald moet worden via een hogere inkomstenbelasting (iedereen betaalt mee) of via een nieuwe ‘vleestaks’ (alleen vleeseters betalen) of via een verhoging van de btw op levensmiddelen (veel-eters betalen meer).

Voorstel: btw gefaseerd omhoog

De ZKL-commissie pleit nu voor een gefaseerde verhoging van de btw op levensmiddelen, als meest logische extra inkomstenbron voor een federale subsidie voor de landbouwtransitie. Een combinatie met andere financieringsbronnen wordt niet afgewezen.

Vertegenwoordigers van de landbouw zijn er tevreden over dat de deskundigen opnieuw tot een breedgedragen advies zijn gekomen. Holger Hennies, vicevoorzitter van het Deutscher Bauernverband, constateert een belangrijke omslag bij veel agrariërs. “We zijn afgestapt van de tegen-modus, we willen nu samen meer betrouwbaarheid.” 

Tot nu toe is in het Duitse landbouwbeleid sprake van een verdeling van bevoegdheden tussen de federale overheid in Berlijn en de deelstaatregeringen in de zestien Duitse deelstaten. De deelstaatregeringen zijn qua politieke kleur verschillend samengesteld. Mede daardoor komt in Duitsland landbouwbeleid moeizaam en traag tot stand.

De vicevoorzitter van het Bauernverband ziet voor de landbouwtransitie een rol weggelegd voor de federale overheid, die moet niet alleen regels stellen, maar zich er ook concreet mee bemoeien, zegt hij. De ZKL-commissie stelt voor om de huidige taakverdeling tussen Berlijn en de deelstaten opnieuw tegen het licht te houden.

Boerenbond: bouwregels aanpassen

Hennies ziet verhoging van de omzetbelasting als een goede manier om het geld voor dierenwelzijn her te verdelen. Hij waarschuwt wel dat allereerst het bouwrecht zal moeten worden aangepast, de agrariërs en veehouders moeten weten, waaraan ze met hun eventuele nieuwbouw- of uitbreidingsplannen toe zijn.

De Duitse Natuurbeschermingsbond beschouwt de nieuwe overeenstemming tussen de ZKL-experts als een belangrijk signaal, het laat volgens Nabu zien dat ‘zelfs na de emotionele landbouwdebatten van de afgelopen maanden de meningsverschillen kunnen worden overwonnen’.

De ZKL-commissie benadrukt nog meer dan in het eerdere advies van 2021 om aan te sluiten bij Europese wetgeving, zowel bij het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid als bij de klimaat- en milieuregels uit de Green Deal. Ook de nieuwe EU-regels voor het moderne bedrijfsleven moeten worden meegenomen in het nieuwe Duitse beleid.

Politieke reacties lopen erg uiteen

De politieke reacties op het eindrapport zijn gevarieerd. Landbouwminister Cem Özdemir (Bündnis 90/Die Grünen) prees de ZKL-commissie als een ‘belangrijk forum voor een eerlijke belangenafweging’, maar gaf ook toe dat hij liever zelf meer concrete stappen had willen zetten dan mogelijk was in de afgelopen regeringsconstellatie.

Liberale FDP-politici zien de aanbevelingen vooral als een bevestiging van hun markteconomiebenadering. FDP’ers verwerpen opnieuw de manier waarop ‘kleinschalige regeltjes gecompenseerd moeten worden door subsidies’, zoals CDU-landbouwministers lange tijd met de boeren probeerden te doen.

Van de SPD is bekend dat het een voorkeur heeft om de agrisubsidie te betalen uit algemene middelen (inkomstenbelasting), terwijl Bündnis 90/Die Grünen het liever zoekt in ‘doelheffingen’ zoals een vleestaks of een hogere btw op voedsel.

In de komende verkiezingscampagne kan het standpunt van CDU/CSU doorslaggevend worden. Deze oppositiepartij staat hoog in de opiniepeilingen en komt vrijwel zeker na de verkiezingen voor de Duitse Bondsdag, 23 februari, in een nieuwe Duitse coalitieregering. Partijleider Friedrich Mertz heeft nog geen voorkeur uitgesproken voor de manier waarop het geld voor de miljardensubsidie moet worden binnengehaald.