Rechter mild bij overschrijding fosfaatrecht

Strafrechters oordelen soms mild als boeren in de knel zijn gekomen door de invoering van het fosfaatrechtenstelsel en daardoor hun fosfaatrecht overschrijden. Met name de rechtbank Overijssel heeft in de afgelopen maanden geen straffen opgelegd, hoewel boeren de wet hadden overtreden. Vaak ging de rechter niet mee in de door de officier van justitie gevraagde ontneming van de winst.

Dat blijkt uit bestudering van meer dan tien gepubliceerde uitspraken van rechters in de afgelopen maanden. De rechtbank Overijssel stelde in september vast dat een melkveehouder uit Raalte €134.444 voordeel had gehad van het feit dat hij het fosfaatrecht had overschreden. De rechter vond echter dat hij niets aan de staat hoefde te betalen. De boer was wel strafbaar, maar kreeg geen straf opgelegd.

Uit uitspraken blijkt dat de strafrechter begrip toont voor de boeren die door de invoering van het fosfaatrecht in de problemen zijn geraakt. Over de melkveehouder in Raalte sprak de rechter uit dat zijn ‘exploitatie van het bedrijf plaatsvond onder uitzonderlijk lastige omstandigheden, waarop verdachte niet altijd invloed had, of kon hebben’.

In juli van dit jaar stelde de rechter bij een andere melkveehouder vast dat er een ‘wederrechtelijk verkregen voordeel’ van €362.452 was. Het bedrag dat de boer aan de staat moet betalen, stelde de rechtbank op ‘nihil’. De officier van justitie had daarnaast een boete geëist van €25000. De opgelegde straf: geen.

Lang wachten op juridische duidelijkheid

De rechter ziet dat melkveehouders lang moeten wachten op duidelijkheid. Zo kreeg een boer in november van 2020 definitieve duidelijkheid van het College van Beroep voor het bedrijfsleven over zijn fosfaatrecht in dat jaar. Op dat moment was de ondernemer niet meer in staat zijn bedrijf daarop aan te passen, aldus de rechter, die daarbij nog meewoog dat de veehouder wel liet zien dat hij zijn best doet om de fosfaatproductie te verlagen.

Een veehouder die terechtstond voor de rechtbank Zeeland/West-Brabant had jarenlang juridische procedures gevoerd en oplossingen gezocht met verschillende partijen om te kunnen voldoen aan de wet. De boer had in 2015 geïnvesteerd in een innovatieve emissiearme vrijloopstal en alleen in 2020 niet voldaan aan de eisen van het fosfaatrechtenstelsel, maar vanaf 2021 wel.

De rechtbank stelde vast dat de boer alles op alles had gezet om zich te houden aan de regels en bovendien was er sprake van ‘omstandigheden waardoor zijn innovatieve concept niet van de grond is gekomen’. In strafrechtelijke zin had de boer geen schuld, vond de rechter en dus werd hij ontslagen van rechtsvervolging.

Ontneming van €1,7 miljoen

Maar het is niet voor alle gevallen het zelfde. Een veehouder uit de gemeente Midden-Groningen die in de jaren 2020 tot en met 2023 steeds het fosfaatrecht had overschreden met meer dan 10.000 kilo, werd wel gestraft. De boete was weliswaar geheel voorwaardelijk (€75.000), maar de rechter legde wel een ontnemingsvordering op van het ‘wederrechtelijk verkregen voordeel’ van bijna €1,7 miljoen.