Oplossing voor blauwtong ver weg

Blauwtong veroorzaakt zeer veel ellende; een oplossing is ver weg. Schapen- geiten- en rundveehouders en dierenartsen doen wat ze kunnen, maar met name bij schapen overleven veel dieren een besmetting met het virus niet. Zelfs als de dieren er bovenop lijken te komen, blijkt de inwendige schade soms zo ernstig dat ze alsnog geëuthanaseerd moeten worden om verder lijden te voorkomen. BTV 3 is ernstiger dan bij de uitbraak met blauwtong seroytpe 8 tussen 2006 en 2008, concluderen deskundigen van Wageningen Bioveterinary Research (WBVR), Royal GD en de Faculteit Diergeneeskunde op basis van de klinische verschijnselen bij dieren en de snelle verspreiding van het virus.

Lees ook: Knutten en blauwtong: praktische tips voor preventie en bestrijding

Voor het eerst ook blauwtong bij geiten

Eind vorige week stond de teller van de NVWA op 1.209 officieel besmette bedrijven. Het overgrote deel van de besmettingen – zo’n 70% – is vastgesteld bij schapen. 30% van de vastgestelde besmettingen is bij runderen. Inmiddels zijn er ook besmettingen bij 4 geitenbedrijven en 7 locaties met alpaca’s.

De Nederlandse Schapen- en Geitenfokkersorganisatie NSFO schat dat er in het hele land een oversterfte van 10.000 schapen is sinds de uitbraak begin september begon. Ze extrapoleren hierbij de sterftemeldingen die een representatieve groep schapenhouders dagelijks bij de NFO doet naar een totaalbeeld voor het hele land.

Rendac rijdt in weekenden

Kadaverophaaldienst Rendac rijdt al een aantal weekenden door om het werk aan te kunnen. Het gaat vooral om schapen. Rendac heeft vooral te maken met veel meer stops, waardoor het een logistieke uitdaging is. Omdat schapen relatief klein zijn, is er bij Rendac vanuit de productiecapaciteit geen probleem.

Blauwtong bij runderen

Bij de vorige uitbraak werden runderen meestal niet ziek maar nu wel, soms zelfs met de dood tot gevolg. “Runderen vertonen koorts, een rode en korsterige neusspiegel met neusuitvloeiïng, ontstoken ogen met tranenvloed, ontstoken kroonranden en een rode uierhuid. De melkproductie daalt aanzienlijk bij zieke dieren, mede doordat de dieren door de pijnlijke bek minder eten. Bij sommige koppels wordt een melkproductiedaling gezien tot wel 30%”, aldus Christian Scherpenzeel, hoofd dierenartsen Rund van Royal GD.

De exacte daling van de melkproductie is vooralsnog moeilijk te kwantificeren. NZO merkt nog geen landelijk effect in de melkproductie.

Subklinische gevallen blauwtong

De ernst en omvang van de verschijnselen verschilt sterk tussen bedrijven. Soms zijn er enkele zieke dieren in een koppel, terwijl ook een hele stal tegelijk ziek kan zijn. Dit is afhankelijk van de hoeveelheid geïnfecteerde knutten en de blootstelling van de koppel aan deze knutten. Of er ook dieren zijn die geen symptomen hebben na een infectie met BTV 3, zogenaamde subklinische infecties, is nog niet bekend. Bij serotype 8 destijds waren er ook subklinische gevallen gevonden. Het is van belang dit te weten vanwege de verspreiding van het virus.

Tankmelkonderzoek van GD en WBVR wijst erop dat het virus niet lang na introductie in Nederland al is gemeld en niet voor het gevonden werd al een tijd is rondgegaan.

Pijnstilling enige optie

Zieke dieren kunnen behandeld worden met pijnstillers en als er sprake is van ernstige, acute ontstekingen kun je ontstekingsremmers en koortsverlagers inzetten. Antibiotica worden door de dierenarts ingezet als er bacteriële infecties ontstaan door de zweren en wondjes. Verder kan bij dieren die slecht drinken vocht worden toegediend. Smakelijk en makkelijk verteerbaar voedsel aanbieden moet ervoor zorgen dat dieren blijven eten.

Runderen die het overleven, hebben zo’n twee tot drie weken nodig om te herstellen. Hoogproductieve dieren of dieren met onderliggend lijden vertonen vaak ernstiger verschijnselen dan de meer weerbare dieren. “In alle gevallen zal ondersteunende therapie helpen, mits je tijdig gaat behandelen.” Als dieren goed blijven eten en drinken, kunnen ze sneller herstellen. Bij de uitbraak met BTV 8 was de mortaliteit bij runderen 1 a 2%. Hoe hoog dat nu is, kan de dierenarts nog niet zeggen.

Vruchtbaarheidsproblemen

Bij schapen kunnen de typische blauwtongverschijnselen ernstiger zijn dan bij runderen. Er zijn bedrijven bekend met vruchtbaarheidsproblemen, waarbij bij drachtige dieren veel verwerpingen plaatsvonden, zegt René van den Brom, sectormanager kleine herkauwers bij Royal GD.

Uit pathologisch onderzoek bij besmette omgekomen schapen blijkt dat de verschijnselen niet alleen uitwendig zichtbaar zijn. Besmette dieren vertonen veel schade aan longen en vaten en in sommige gevallen ernstige nierschade. Ook wordt afbraak van spierweefsel gezien, waardoor soms verlammingsverschijnselen ontstaan.

Van den Brom, , voegt er aan toe dat er gevallen bekend zijn waarbij schapen die leken op te knappen opeens ernstige gewrichtsontstekingen kregen. Daar bleek de pens zodanig beschadigd, dat bacteriën uit het voer in de bloedbaan terecht kwamen. Het dier moest alsnog worden geëuthanaseerd. Ook komt ontschoening voor, waarbij het hoorn van de hoeven los laat.

Lees verder onder de foto

‘Euthanasie de betere keuze’

Royal GD en de faculteit diergeneeskunde adviseren dierenartsen hun behandelbeleid aan te passen en hebben daarvoor een afwegingskader opgesteld. “Bepaalde antibiotica en ontstekingsremmers kunnen schadelijk zijn voor nieren, dus daar moet voorzichtig mee omgegaan worden”, legt Van den Brom uit in een webinar van GD en LTO. Voor dieren met uitdrogingsverschijnselen of chronische klachten is paracetamol beter, vanwege negatieve effecten van andere pijnstillers.

De specialisten benadrukken daarbij dat euthanasie voor sommige dieren de betere keuze lijkt, om onaanvaardbaar lijden te voorkomen. Bovendien is het de vraag is of deze dieren volledig zullen herstellen. Over het algemeen constateert de dierenarts dat behandeling slecht aanslaat bij blauwtong.

Oplossing blauwtong: hoop op snelle vaccinatie vervlogen

De hoop was gevestigd op versnelde toelating van een Zuid-Afrikaans vaccin tegen BTV 3. Het Bureau Diergeneesmiddelen adviseert na onderzoek dit vaccin niet toe te laten, vanwege de verwachte beperkte werking en het risico dat er bij gebruik van het vaccin juist nieuwe serotypen virus worden geïntroduceerd in Nederland. Dat gebeurde bij een eerdere blauwtonguitbraak in Nederland ook, zeer waarschijnlijk door illegale vaccinatie.

“Ik snap heel goed dat veehouders, die hun zieke dieren zien lijden, zo snel mogelijk een oplossing willen. Dat wil ik ook. Maar een vaccin moet veilig zijn en geen nieuwe virusstammen introduceren, dan zijn we verder van huis”, aldus demissionair minister Piet Adema. Hij is wel in gesprek met Europese vaccinproducenten over de ontwikkeling van een vaccin tegen blauwtong serotype 3. Daarbij wordt ook samenwerking gezocht met andere Europese landen die ook het risico lopen op besmetting met het virus.

Lees verder onder het kader

Mogelijk vaccin beschikbaar voor knuttenseizoen 2024

Omdat blauwtong geen bestrijdingsplichtige ziekte is, heeft de overheid geen officiële rol bij bestrijding van het virus. Vaccinontwikkeling moet dus echt uit de markt komen. Dit traject is kostbaar. Adema is wel in gesprek met farmaceuten om ze te motiveren een vaccin te gaan ontwikkelen. Met de beschikbaarheid van vaccins tegen andere serotypen blauwtong, lijkt het technisch relatief eenvoudig om een vaccin te ontwikkelen. Het blijft echter kostbaar, mede vanwege de toelatingsprocedure. Adema wil bedrijven wel ondersteunen om dit proces ‘zo snel als verantwoord’ te laten verlopen. Adema hoopt dat er een vaccin beschikbaar is voor het knuttenseizoen van 2024.

Koud weer oplossing verspreiding blauwtong

Alleen kouder weer lijkt de verspreiding van het blauwtongvirus te kunnen remmen of stoppen. Wanneer de maximale dagtemperatuur minimaal twee weken onder de 10° Celsius blijft, of als de maximale dagtemperatuur minimaal een week onder de 10° Celsius blijft en er drie keer sprake is van nachtvorst, neemt de knuttenactiviteit af en zullen er vrijwel geen nieuwe besmettingen plaatsvinden. Het ministerie en de deskundigen gaan er wel vanuit dat BTV3 zal overwinteren, waardoor het vervolgens volgend jaar weer opnieuw zal opduiken.

Lees ook: Blauwtong treft boer Verhagen: “Je moet je emotioneel wapenen”

Medeauteur: Marc Dijkerman