‘Dingen zeggen zonder een ander pijn te doen’

Ze dacht dat ze de enige was die de negatieve verhalen over de landbouw vervelend vond maar sinds ze coach is, weet ze beter. “Het raakt bijna alle boeren en boerinnen. Niet dat ze er allemaal een probleem van maken, maar het ráákt ze wel.”

Monique te Kiefte-ten Dam werd geboren op een gemengd boerenbedrijf, ze ging naar de middelbare landbouwschool en zette later met echtgenoot Jan een varkensbedrijf op. Er volgden mooie jaren maar er was ook tegenslag met zieke varkens, lege stallen en geldzorgen. Daar werd naar buiten toe niet over gepraat, het was ‘niet zeuren, de schouders eronder en opnieuw beginnen’.

“Dat niet praten met anderen over wat ons was overkomen en wat dat voor mij betekende, heeft mij enorm beperkt”, schrijft ze in haar boek dat recent is uitgekomen. Het heet Boerencommunicatie Eitje?! en het gaat over hoe een goede communicatie kan zorgen voor meer rust, meer plezier en minder ruzie.

Psycholoog, coach en varkenshouder Agrarisch coach Monique te Kiefte merkt dat boeren en boerinnen vaak denken dat alleen anderen moeten veranderen, niet zijzelf. – Foto: Hans Prinsen Monique te Kiefte-ten Dam (51) werkte ruim 20 jaar met haar echtgenoot Jan op hun varkensbedrijf in Winterswijk (Gelderland). Naarmate hun vier kinderen ouder en zelfstandiger werden, groeide haar verlangen om weer te gaan studeren. Dat werd Toepaste Psychologie. Inmiddels heeft ze als coach een eigen praktijk en richt ze zich vooral op de agrarische sector. Op basis van haar kennis en praktijkervaringen, schreef ze het boek Boerencommunicatie Eitje?! Het is, ook als E-book en luisterboek, verkrijgbaar via www.tekieftecoaching.nl en bij bol.com.

Minder ruzie? Is dat er zoveel achter de boerenvoordeuren?

“Dat valt denk ik wel mee, maar als ik mensen vraag wat het verbeteren van de communicatie thuis hen heeft opgeleverd, dan is dit vaak iets dat ze ook noemen, naast dat ze meer rust en meer plezier in hun leven hebben. Ze hebben weer zin om naar binnen te gaan in plaats van te vluchten in hun werk. Dat kan op een boerenbedrijf natuurlijk heel goed want het werk is om de hoek en het is een goed excuus: het werk gaat namelijk altijd voor. Tenminste, dat denken ze.”

Deels is dat toch ook wel zo?

“Het gaat erom wat voor jou het allerbelangrijkste is. Ken je het verhaal van de vaas en de stenen? Je hebt grote stenen en kleine, de grote staan voor wat voor jou belangrijk is, de kleine voor wat minder belangrijk is. Doe zoveel mogelijk stenen in de vaas. Je merkt dat als je eerst de kleintjes erin doet, de grote er niet meer bij passen. Doe je eerst de grote belangrijke erin, dan passen er altijd nog wel wat kleintjes bij. Ik doe deze oefening weleens tijdens een training, het maakt heel inzichtelijk waar je prioriteiten liggen.”

Je boek gaat vooral over goed communiceren, waarom blijft dat toch zo moeilijk?

“Het ís gewoon moeilijk, ik loop zelf ook nog steeds tegen dingen aan. Ik ben dan wel coach, maar ik leer nog alle dagen. Wat veel boeren en boerinnen missen, zijn de vaardigheden om goed te communiceren. Ze weten bijvoorbeeld niet hoe je dingen kunt zeggen zonder dat je een ander pijn doet. Daardoor kunnen spanningen ontstaan. Vaak ontbreken ook de vaardigheden om goed te luisteren of om te laten merken dat ze goed luisteren. Ik vond dat vroeger zelf ook moeilijk.”

Als je het communiceren eigen hebt gemaakt, voelt het niet meer als een kunstje

Hoe moet dat dan?

“Door jezelf even opzij te zetten en de ander aan te kijken als hij of zij praat, te knikken, te hummen, samen te vatten wat de ander gezegd heeft… Dat kun je allemaal leren, maar mensen denken vaak dat ze dan zichzelf niet meer kunnen zijn. Als ze gaan leren om te communiceren voelt het als een kunstje. Dat lijkt misschien zo, maar dat is het niet. In het begin moet je er alleen meer moeite voor doen. Als je je die vaardigheden uiteindelijk eigen hebt gemaakt, voelt het niet meer als kunstje en kun je juist jezelf zijn.”

Een hele kluif want boeren staan nou niet bepaald bekend als praters.

“Dat ervaar ik toch anders. Als je maar de juiste vragen stelt en goed luistert, dan vertellen ze juist heel veel. Ik ben nog alle dagen dankbaar dat ik zoveel vertrouwen krijg dat boeren en boerinnen mij hun verhalen willen vertellen. Het scheelt natuurlijk dat we zelf thuis een boerderij hebben, dan begrijp je elkaar sneller en hoef je niet eerst zoveel uit te leggen.”

Dat mensen denken dat de oorzaak van hun problemen bij een ander ligt is een veelgemaakte fout

Kun je goed communiceren wel uit een boek leren?

“Dat ligt aan jezelf. Het boek maakt veel inzichtelijk maar uiteindelijk moet je datgene wat je geleerd hebt, wel echt gaan toepassen in de praktijk. Het hoeft niet meteen goed te gaan, maar je moet ergens beginnen. De theorie kan helpen dingen inzichtelijk te maken. Als je je ervan bewust bent hoe dingen werken, dan kun je ze ook gebruiken. Maar als je de theorie vervolgens niet inzet, dan werkt het niet.”

Wat is een veelgemaakte fout op communicatiegebied?

“Dat mensen denken dat de oorzaak van hun problemen bij een ander ligt. Ze denken dat anderen moeten veranderen, niet zijzelf. Maar ik ben er echt van overtuigd dat als je zelf verandert, de ander met je mee verandert.”

Focus je liever op datgene waar je wel invloed op hebt

Geldt dat ook voor de relatie met de overheid?

“Er is heel veel frustratie over de regelgeving en dat begrijp ik heel goed. Maar de overheid verander je inderdaad niet. Dat wil niet zeggen dat je dan verder in een fuik zit en niets aan je situatie kunt veranderen. Dat kun je wel. Ik haal vaak de cirkel van Covey erbij, ofwel de cirkel van invloed. Die maakt duidelijk dat het geen zin heeft om eindeloos veel energie te steken in iets waar je toch geen invloed op hebt. Focus je liever op datgene waar je wel invloed op hebt.”

“Ik merk dat mensen vaak eindeloos in een kringetje ronddraaien, als in een maisdoolhof. Als coach hang ik erboven en zeg: kijk, daar is nog een uitgang, en daar, en daar. Ik stel de vraag: ik weet wat je niet kunt, maar wat kun je wél? En dan komen er vaak hele creatieve ideeën boven en verandert ineens de energie. Die lekt niet meer weg maar die gaat weer stromen. En dan ervaar je meestal ook weer plezier in het leven.”