Stikstofpakket Wiersma op tafel, raakt ‘1.800’ boeren

Vanochtend lekte het plan van landbouwminister Femke Wiersma uit voor haar bijdrage aan de stikstofcommissie onder leiding van premier Dick Schoof. Het plan: innoveren, extensiveren, verplaatsen, stoppen.

Landbouwminister Femke Wiersma wil €4 tot €7 miljard uittrekken om 1.800 boeren en bedrijven rond stikstofgevoelige natuurgebieden, zoals de Veluwe en De Peel, te laten innoveren, extensiveren, verplaatsen of stoppen. Dat meldde De Telegraaf vrijdag in een bericht dat bevestigd wordt door Haagse ingewijden. Daarmee levert Wiersma haar deel voor de ministeriële commissie Economie en Natuurherstel onder leiding van premier Schoof. Die stikstofcommissie moet er nog wel een besluit over nemen.

Volgens De Telegraaf krijgen boeren en bedrijven die binnen 250 meter van stikstofgevoelige natuurgebieden zitten te maken met harde maatregelen om de uitstoot te laten dalen. Minister Wiersma zou hen daarvoor wel financieel compenseren. Dit is op korte termijn nodig om het juridische stikstofslot te doorbreken en vergunningverlening op gang te brengen. Daarbij geldt wel dat gedwongen uitkoop van veebedrijven voor Wiersma een rode lijn blijft. Dat heeft ze al meerdere keren uitgesproken.  

Twijfels over 1.800 agrarische bedrijven

Twijfels zijn er over het getal dat volgens De Telegraaf 1.800 agrarisch bedrijven geraakt zouden worden in bufferzones van 250 meter rondom stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. In deze zones zou dan geen intensieve landbouw of drijfmestgebruik meer mogelijk zijn.

Stikstofonderzoeker Gerard Ros van Wageningen University & Research heeft er zijn bedenkingen bij. “Binnen een grens van 500 meter van stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden zijn er in Nederland hooguit zo’n 800 melkveebedrijven. En daar komen echt geen 1.000 varkens- en pluimveebedrijven bij.” Binnen een grens van 250 meter van een stikstofgevoelig gebied liggen die aantallen dus nog lager.

Ros: “Een getal van 1.800 bedrijven zou alleen kunnen als het over alle natuurgebieden gaat en niet alleen over de stikstofgevoelige.” Ros stelt verder dat de impact van ingrijpen binnen een grens van 250 meter van een Natura 2000-gebied zo beperkt is dat dit inefficiënt beleid is. “Uit eerdere rapporten die ik met mijn Wageningse collega’s schreef, blijkt dat dat de stikstofemissie binnen een grens van 500 meter zo slechts met 5% omlaag gaat. Dat is al veel te weinig.”

Trappetje van Remkes 2.0.

BBB-Tweede Kamerlid Caroline van der Plas noemt de uitgelekte plannen ‘een ongekende breuk met het afbraakbeleid van het vorige kabinet’. Het zou volgens haar de eerste keer zijn dat een kabinet echt kiest voor toekomstgerichte voedselproductie in plaats van koude sanering en gedwongen onteigening. “Het idee dat boeren moeten verdwijnen om natuur te redden, is verleden tijd. Dit kabinet kiest voor perspectief in plaats van afbraak.”

Toch lijken de plannen veel op het bekende trappetje van Remkes: innoveren, extensiveren, verplaatsen en stoppen. Het grootste verschil zit ‘m in de getallen die er nu bij horen (1.800 boeren en bedrijven, kosten €4 tot €7 miljard). Ook de genoemde regio’s zijn nieuw.

NSC-Kamerlid Harm Holman vindt het positief dat minister Wiersma een beweging heeft gemaakt. “Dit is een goede eerste stap, maar ook een begin.” Tegelijkertijd noemt hij de vier opties een ‘oude pagina uit de bureaula’. “Dit is nog niet de oplossing van het probleem. Als het alleen over de Veluwe en de Peel gaat, ga je de rechter niet overtuigen.” Kamerlid Thom van Campen (VVD) wilde niet vooruitlopen op de besluitvorming in de stikstofcommissie. “Ik hoop dat er een pakket komt dat afdoende is. Daar gaat het om.”

Tweede Kamerlid Pieter Grinwis van ChristenUnie is scherper op de gelekte plannen. “Mevrouw Wiersma gaat steeds meer lijken op de vorige stikstofminister Christianne van der Wal. Het is oude wijn in nieuwe zakken met emissiebeleid dat iets meer uitgewerkt is. We zijn na drie jaar weer terug bij het trappetje van Remkes, treurig en hallucinant.”

€5 miljard uit klimaatfonds

In de uitgelekte plannen van minister Wiersma staat dat er €4 tot €7 miljard extra nodig zou zijn. Dat geld is niet zomaar beschikbaar, maar er staat wel een deur op een kiertje. Oppositiepartijen CDA, GroenLinks-PvdA en ChristenUnie zitten in de afrondende fase voor hun initiatiefwet om het klimaatfonds ook toegankelijk te maken voor de landbouw.

Op deze manier zou er met €5 miljard geschoven kunnen worden. Daarmee is het geld nog niet zomaar voor de landbouw beschikbaar. Er moet eerst een meerderheid in de Tweede Kamer voor zijn. De drie oppositiepartijen hebben de initiatiefwet inmiddels voorgelegd aan de Tweede Kamerfractie van de BBB.

Deze partij steunde in februari in de Eerste Kamer al wel een voorstel hiertoe, waardoor in die Kamer een meerderheid ontstond. In de Tweede Kamer is het nog niet zover. BBB studeert er eerst op. VVD en NSC zijn minder enthousiast over deze optie. Grootste partij PVV bood eerder al een opening voor het schuiven met klimaatgeld naar landbouw. Partijleider Geert Wilders noemde deze optie in februari ‘interessant’. In dat licht bezien kan het in de Tweede Kamer nog alle kanten op.

Een woordvoerder van Wiersma zegt in een eerste reactie niet vooruit te kunnen lopen op eventuele maatregelen in de stikstofcommissie. “De besluitvorming hierover moet nog plaatsvinden. Voor de minister staat buiten kijf dat bij alle maatregelen die we treffen er ook perspectief voor boeren tegenover moet staan. Ook in de vorm van financiële ondersteuning.”

Dit artikel is 11-4-2025 om 15.55 gewijzigd.