Ministers vragen vooral geduld in stikstofdebat

Vragen die boeren over hun toekomst hebben, worden zo veel mogelijk beantwoord in het landbouwakkoord en voor een verder uitwerking van de stikstofaanpak vraagt minister Van der Wal nog een paar weken geduld. Dat waren de belangrijkste boodschappen die ministers Adema (landbouw) en Van der Wal (stikstof) hadden in het debat over het stikstofrapport van Johan Remkes.

Boeren wel of niet verplichten om zich uit te laten kopen voor stikstofruimte

Zowel GroenLinks als D66 willen dat de minister boeren kan verplichten om zich uit te laten kopen om stikstofruimte voor onder andere de PAS-melders, bedrijven die buiten hun schuld zonder vergunning zitten, te legaliseren. De ondernemers moeten wel eerst de tijd krijgen om zelf de beslissing te maken. D66’er Tjeerd de Groot stelt voor om het voor boeren heel aantrekkelijk te maken om dat te doen met een goede regeling. “Bijvoorbeeld dat het voor boeren die binnen een half jaar stoppen, nog aantrekkelijker is, dan voor boeren die binnen 9 maanden stoppen.” Maar na bijvoorbeeld een jaar, zoals Johan Remkes adviseerde, moet de minister overgaan tot dwingende maatregelen, vindt De Groot.

Op 25 november zal ik erop terugkomen of het dan “we doen het” wordt of “we doen het niet”

VVD’er Thom van Campen is geen groot voorstander van gedwongen opkoop of onteigening, maar vindt wel dat het als een allerlaatste middel ingezet moet kunnen worden. GroenLinks suggereerde ook nog het intrekken van vergunningen van deze ondernemers. Minister Van der Wal ziet dat het juridisch lastig is om boeren verplichten te stoppen, om de legalisering van andere bedrijven mogelijk te maken. Ze komt daar later op terug en zegt over de mogelijkheid van het intrekken van vergunningen: “Op 25 november zal ik erop terugkomen of het dan “we doen het” wordt of “we doen het niet”. Als het dat laatste wordt, staat dat er ook in, maar dan moeten we kunnen uitleggen waarom we het niet doen.”

Aanpak piekbelasters

Diezelfde datum komt minister Van der Wal ook met de aanpak van de 500-600 piekbelasters, zoals Remkes adviseerde.. Dit komt tegelijk met de oplossingen die het kabinet ziet nu de bouwvrijstelling niet meer gebruikt mag worden en hoe de vergunningverlening er uit komt te zien. “Dat wil ik allemaal tegelijk doen, omdat het allemaal bij elkaar samenhangt.” Een aantal Kamerleden wilde graag meer duiding over het wegvallen van de bouwvrijstelling van de stikstofminister, maar die kan Van der Wal nog niet geven. “Het was een tegenvaller, maar het is nog niet besproken in de ministerraad, ik vind het nog best snel om daar in 3 weken meer over te vertellen. We komen met oplossingsrichtingen, maar er is nog wat afstemming nodig.”

Lijsten

Waar ze ook mee worstelt, is met alle ‘lijsten’ die in het stikstofdossier gewenst zijn of gemaakt worden. “Je zult er maar op staan”, zei de minister, ook met betrekking op boeren die onterecht in de top 100 van ammoniak-uitstoters staan, door een fout van het RIVM. En ook over de lijst met piekbelasters, waar veel onduidelijkheid over ontstond. Van der Wal wil liever geen lijst maken van bedrijven die mogelijk fors in stikstofuitstoot naar beneden moeten om PAS-melders te legaliseren. Ook vanwege de mogelijke invloed die dit kan hebben op de marktwaarde van het bedrijf en het onroerend goed. En ze kijkt naar het menselijk aspect: “Het gaat hier wel over mensen. Moeten we boeren dat aandoen? Ik denk het niet. We kunnen ook op een andere manier naar kijken, bijvoorbeeld op basis van criteria.”

Landbouwakkoord volgend voorjaar

Minister Piet Adema verwacht dat volgend voorjaar, in februari of maart, er een landbouwakkoord ligt. Hierin staan afspraken tussen overheid, boeren en ketenpartijen. Daarvoor is de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit in gesprek met boerenbelangenbehartigers. Later worden ook andere schakels in de voedselketen en ook de banken betrokken bij het akkoord. “Dit is het moment voor boeren om mee te praten over de toekomst. De doelen die wel kennen staan vast, dan gaat het over meer dan alleen de natuurdoelen: Grondgebonden veehouderij, zoönosen, bodembeheer. Dierwaardige veehouderij. Boeren moeten kunnen boeren op een duurzame manier en ook zwarte cijfers schrijven,” aldus de minister. “Er moeten bindende, stevige afspraken komen.” Het landbouwakkoord krijgt als denkrichting het jaar 2040, “want er is ook nog een wereld na 2030”, vindt de minister. De basis voor dit akkoord gaat de minister uiteenzetten in een binnenkort te verschijnen ‘hoofdlijnenbrief’, eerder noemde de minister het nog een ‘landbouwbrief’, zijn voorganger gaf eenzelfde document de naam ‘perspectiefbrief’. De ketenpartijen worden erbij betrokken, maar staan op verdere afstand dan de boerenbelangenclubs van allerlei pluimage. Ook van de banken verwacht de landbouwminister een ‘forse bijdrage’ in de landbouwtransitie.

Ik wil naast de boeren gaan staan, want we moeten het vertrouwen terugwinnen

Werkgroepen

Op detailvragen van Kamerleden van allerlei partijen zei Adema steevast: daarover ga ik spreken met de boeren en vastleggen in het landbouwakkoord. “Ik wil naast de boeren gaan staan, want we moeten het vertrouwen terugwinnen. Ik ga daar niet een soort Johan Remkes voor invliegen, maar wil daar zelf bij betrokken zijn.” Wie er mee gaan onderhandelen over dat akkoord wil Adema niet precies toelichten, maar hij zegt toe dat zowel gangbare als biologische en alles wat daar mogelijk tussen zit, bij het proces zal betrekken. “Het moet geen Poolse landdag worden, dus er zullen werkgroepen komen om details uit te werken, maar aan de hoofdtafel wordt onderhandeld. En daar zal ik bij zijn,” is het plan van Adema.

Schot tussen ammoniak en stikstofoxiden

“Het recht van de sterkste geldt op de stikstofmarkt,” constateert ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwis. “Het is wildwest geworden, waarbij Rijkswaterstaat, provincies en gemeenten stikstof van boeren opkoopt en zo de agrarische sector wordt gekannibaliseerd.” Grinwis zou het een goed idee vinden als de overheid de regie op de stikstofmarkt neemt. “Remkes was duidelijk over het uitruilen van ammoniak van boerenbedrijven voor stikstofoxiden van bijvoorbeeld verkeer en industrie: niet doen.” Verantwoordelijk minister Van der Wal snapt dat het inwisselen van ammoniak voor stikstofoxiden onrechtvaardig voelt, maar dat het een ingewikkeld punt is: “Het grijpt in op de keuzevrijheid van individuele boeren bij eventuele verkoop. En de vergunningverlening wordt beperkt, als wij geen NOx-ruimte voor agrarische activiteiten kunnen inwisselen, kunnen we ook niet de opbrengst van een fabriek inzetten voor het legaliseren van PAS-melders. Het gaat twee kanten op,” aldus de minister.

Vruchteloze gang naar Brussel

Herhaalde oproepen van onder meer JA21, BBB en PVV dat het kabinet in de EU moet lobbyen voor minder strenge natuurbeschermingswetgeving, zullen volgens minister Van der Wal op niets uitlopen. Ze vertelt dat eerder een delegatie van 4 ministers; Jetten (Klimaat), De Jonge (Wonen), en oud-landbouwminister Staghouwer naar Brussel is gegaan en met lege handen thuis kwam. Het antwoord is klip-en-klaar. We kunnen met het hele kabinet afreizen, maar de Eurocommissaris is heel helder: eerst leveren.” Daarmee zegt Van der Wal dat de natuur van Europa eerst moet verbeteren voordat er onderhandeld kan worden.

Motie van wantrouwen voor Van der Wal

Voordat het debat goed en wel is begonnen, kondigt Caroline van der Plas van BBB kondigt een motie van wantrouwen in de minister van Natuur en Stikstof, Christianne van der Wal aan. Het beleid, het gebrek aan empathie bij de minister voor boeren en de volgens haar terechte kritiek van Remkes op het landbouwbeleid, is reden voor Van der Plas om haar motie van wantrouwen in te gaan dienen. “En ik weet ook wel dat die het niet gaat halen, maar ik dien ’m in, omdat ik het vindt. Deze minister moet weg.” Forum-afsplitser Wybren van Haga had ook een motie van wantrouwen klaarliggen, maar besloot om de oproep van Van der Plas te ondersteunen, net als Derk Jan Eppink van JA21. Over de motie en de andere ingediende oproepen van de Kamer aan het kabinet, wordt volgende week dinsdag gestemd.