Genomics zijn niet te melken

De fokker kijkt niet naar de koe maar naar geld. De boer melkt de koe en let op saldo en gebruiksgemak.

In 1983 kwamen wij vanuit het bosrijke en boerarme Renkum (Gld.) naar de vlakte van Zeewolde (Fl.). Bijkomend voordeel: er waren meer collega-melkveehouders en koeienliefhebbers dichtbij. De dichtstbijzijnde wist ik snel te vinden, in hetzelfde jaar overgekomen vanuit Noord-Holland. Buurman Huiberts werd al snel ‘ouwe Piet’ en een kilometer fietsen had ik graag over voor een middag koeienpraat. Hij was een begenadigd fokker en een nóg enthousiastere prater. Vol bravoure sprak hij middagen lang over zijn Coba’s. Stierennamen werden steevast voluit uitgesproken en nog steeds hoor ik hem praten over stieren als Metcalfs Elevation Dan, Hilltopper Warden, Hurtgen Vue Marathon en Hanoverhill Starbuck (door hem uitgesproken als ‘Staarboek’). Niet moeilijk om hem in zijn enthousiasme te volgen, mee te praten, te denken en te kijken. Verwonderd en vereerd als de kenner aan een jochie van 7-8 jaar oud vraagt of ie ‘z’n ouwe Rocket’ met Inspiration zal insemineren. Watertandend bekeek ik voor zijn eenlingsboxen de eerste kalveren van To Mar Blackstar. De kalveren waren maar heel gewoontjes, maar alleen al door het vurige verhaal nam ik me ter plekke voor zelf ook ooit Blackstars in de stal te hebben.

Schril contrast

Wijlen ouwe Piet, ik moet de laatste tijd vaak aan hem denken bij het horen en lezen van verhalen van hedendaagse fokkers. Een schril contrast. Mensen die niet meer naar koeien kijken maar alleen nog naar getallen, indexen en geld. Marketing. Neem het Amerikaanse De-Su-bedrijf, toonaangevend in de genomicranglijsten. De dieren met de hoogste genomicindex worden aan gort gespoeld om er vervolgens het gros van de veestapel (1.200 melkkoeien) mee drachtig te maken. Fokkerij wordt er statistisch bedreven. Bij voldoende risicospreiding komen er tegenvallers maar ook toppers.

Fokkerij ‘in hoogste versnelling’

Vraagtekens heb ik vooral bij de opmerking van de fokker dat een stier 50 procent doorgeeft aan nakomelingen, en moeder en grootmoeder ieder 25 procent. Waarom weten we niet als wij op kraamvisite gaan, hoe snel we boven de wieg moeten concluderen of het kind op vader of op moeder lijkt? Biologisch is er van de opmerking dan ook niets waar. Beide ouders leveren ieder de helft van de genen.
Nog een voorbeeld dat ik onlangs las, van een Nederlandse fokker. Volop druk met ‘fokkerij in de hoogste versnelling’. Hij kijkt naar genomicindex en afstamming. In het verleden werd meer naar de koe zelf gekeken, maar dat is nu volgens hem minder belangrijk.

Doel voorbij schieten

Ik denk dat we zo onderhand met z’n allen het doel en middel weer deskundig aan het verwisselen zijn. Het doel is een goede, functionele koe, waarmee de veehouder tevreden is, die een goede boterham oplevert en waaraan hij eventueel nog plezier kan beleven. Het middel kan verschillen; genomic selection kan er één van zijn, niet meer en niet minder. Als fokkerij in de hoogste versnelling betekent dat een koe ondergeschikt is aan indexgetallen van rekenmeesters of DNA-geleerden, schieten we collectief het doel voorbij. Dan zijn de fokkers van nu te goedgelovig de marketingverhalen van ki’s gaan geloven.

Tevreden eindgebruikers

Die ki’s praten steeds vaker over stieren en genomics en steeds minder over koeien en boeren. Vreemd. Een ki, coöperatief of niet, fokt toch voor tevreden eindgebruikers? Boeren die functionele dochters melken van goede, betrouwbare stieren. Dát willen boeren. De dag dat veehouders genomics gaan melken, zal nooit komen. Zij melken koeien en beoordelen die op gebruiksgemak, saldo, functionaliteit, arbeidsgenot, noem maar op. Ongeacht of de vader van deze koeien nu een supersnel, heet genomicskanon is of een oude, betrouwbare, dochtergeteste fokstier. Het is de plicht van veehouders om hun ki-verenigingen hierop aan te spreken. Fokkers en ki’s moeten hun oor weer eens te luisteren leggen bij de eindgebruiker in plaats van bij een snelle marketeer.

Een fokkerij die met steeds grotere snelheid het doel voorbij streeft om het middel te bereiken, is kansloos.